mity032

66 Derbal

wychowało się tylko dwoje: Pauzaniasz i Oktomasdes, którzy jak ojciec cieszyli się tak wielkim mirem wśród ludu, „że prócz nazwy króla nic im do królowania nie brakowało". Od Deombrotusa, „zniekształciwszy nieco jego imię", pochodzi - zdaniem Kallimacha - rodzina z Dębna (z niej wywodził się Zbigniew), „choć ci, co nie znają dawnych dziejów, mniemają, iż przydomek ten powstał później od dębu niezwykłej wielkości, koło którego w miejscowości Krampa mieszkał pewien Scilurus, przywódca nie tylko swego rodu, lecz także całej okolicy".

Derbal - rzekomy wódz Bułgarów. Marcin Bielski (1856, s. 20) twierdzi, że Bułgarzy, których uważał za Słowian, pod wodzą Derbala ze swoich pierwotnych siedzib nad Wołgą przemieścili się najpierw do Dacji („gdzie dziś Wołosza i Multani mieszkają") i wygnawszy stamtąd Daków, zawładnęli tym krajem, a następnie zajęli Mezję i Trację za panowania cesarza Zenona (474-491), odnieśli nad nim zwycięstwo i najeżdżali Konstantynopol.

Dir - zob. Askold i Dir.

dola - demon, „duch, co się opiekuje ludźmi, domem i jego sprawami. Są dole czujne i troskliwe, są też jakoby niedbałe, wręcz nieżyczliwe (...) Towarzyszy ona człowiekowi od kolebki do grobu, czasem można ją zobaczyć w postaci kobiety, mężczyzny, psa, kota, nawet myszy" (St. Urbańczyk). Po ojcu może ją odziedziczyć syn, choć rodzeni bracia mogą mieć różne dole. „Dobrze jest żyć takiemu, czyja dola nie śpi" (z Wielkorusi). Uważano niekiedy, że dola, jeśli to odpowiada jej zamiłowaniom czy charakterowi, zadba o gospodarstwo, nawet gdy gospodarz jest niedbały czy rozrzutny, może zajść także sytuacja odwrotna, wtedy i największa ludzka zapobiegliwość nie zrównoważy niekorzystnej doli. „Taka już jego dola" (K. Moszyński). (Zob. rodzanice, Rod.)

domowy - zob. demony domowe.

Dragimir - legendarny władca południowosłowiański. Według Popa Duklanina (c. 34) drugi syn (zob.:) Chwalimira II, brat Petrysława II i Mirosława. W podziale królestwa jeszcze za życia ojca przypadły mu Trawunia i Zachlumie.

Dragisław - legendarny władca południowosłowiański. Według Popa Duklanina (c. 88) trzeci syn -» Prelimira i Prechwały z Raszki. W dokonanym już za życia ojca podziale królestwa Dragisławowi przypadło Zachlumie (latopisarz dokładnie wymienia miasta i żupa-nie wchodzące w skład działu). Nic więcej o nim nie wiadomo poza tym, że wraz z pozostałymi braćmi, rządząc po śmierci ojca po tyrań-sku, sprowokował bunt własnego ludu, który sprowadził przeciwko nim -> Legeta, syna Kreszimira, i jego siedmiu synów. Niemal wszyscy synowie i wnukowie Prelimira zostali przez nich straceni.

During - legendarna postać z wczesnych dziejów Czech. Kosmas z Pragi (I, 13) opowiada, jak to po wygranej bitwie na polu Tursko z księciem Łuczan (Żatczan) -» Włościsławem, zakończonej śmiercią tego ostatniego, władca Czechów -» Neklan wkroczył do kraju przeciwnika i polecił nieletniego syna Włościsława (imienia jego nie podał), który wpadł w jego ręce, opiece Duringa, „rodem z Serbii" (raczej, sądząc po imieniu, z Turyngii), który był opiekunem chłopca w grodzie Dragus nad Ohrzą jeszcze za życia Włościsława. During był jednak „zbrodnią prześcigającym miarę człowieka, mężem gorszym od najgorszego i okrutniejszym od wszystkich bestii". Pragnąc przypodobać się swemu nowemu panu, During zdradziecko i okrutnie zamordował powierzonego swojej opiece chłopca i w nadziei nagrody („ja jeden sprawiłem moją siekierą, że wy wszyscy możecie bezpiecznie spać na oba uszy" - wszak usunął ze świata być może przyszłego mściciela!) przedstawił odciętą głowę Neklanowi. Zamiast spodziewanej nagrody spotkała go jednak sroga kara: z trzech zaproponowanych mu rodzajów śmierci samobójczej wybrał During powieszenie. Olcha, na której się powiesił, otrzymała nazwę „olchy Duringa".

dziady (diedy) - w mitologii słowiańskiej (znanej bliżej jedynie z Polski i Białorusi) zantropomorfizowane duchy przodków oraz nazwa święta obchodzonego na ich cześć. Wypadało ono na siódmy dzień po Wielkanocy lub jesienią (wierzono, że w czasie tzw. ko-