NoB2

226 NAUKA O BOGU

Bożego. Z drugiej strony, dla człowieka wieść ta jest pociesze niem, gdy staje on wobec własnego cierpienia i wobec cierpienia innych. Tak widziany krzyż Chrystusa jest centralnym momentem w rozważaniach o Bogu — a to oznacza zawsze o Bogu Trójjedynym. Ojciec wydaje Syna, abyśmy przez Ducha ujrzeli w Synu Ojca.

Theologia crucis należy do istotnych osiągnięć chrześcijań skiej medytacji o Bogu. Jej najbardziej znaczącymi przed stawicielami w dziejach są obok Pawła przede wszystkim Marcin Luter, a w horyzoncie filozoficznym Hegel. Dla tego ostatniego skazanie Jezusa na śmierć jest w realistycznej komunikacji idiomów najwyższym odrzuceniem, jakiego może doświadczyć Bóg. „Ta męka i ta śmierć, śmierć jako ofiara jednostki za wszystkich, jest to natura Boga, boska historia, absolutnie po prostu afirmatywnie ogólna subiektywność; ale oznacza to negaq'ę siebie. Moment negacji uwidacznia się w śmierci. Jest w istocie momentem natury Ducha, śmierć jest tym, co musi przejawić się w tym człowieku. (...) Polega (...) na tym, że Bóg umarł, że sam Bóg nie żyje" ^{1 2}. Nietzschego mówienie o „śmierci Boga" oraz „teologia śmierci Boga" lat sześćdziesiątych XX wieku sprawiły, że nie przestawano zastanawiać się nad połączeniem Bóg-śmierć (jako czymś dotyczącym samego Boga). Także obecnie wielu teologów wszystkich wyznań chrześcijańskich zajmuje się tym zagadnieniem. Jako przykład wymieńmy tu przemyślenia Jurgena Moltman

Dla tego ewangelickiego systematyka druga część aksjomatu Rahnera zyskuje szczególne znaczenie. Z ekonomii można wnioskować o immanencji Boga. Wówczas męka Syna należy do istoty Boga. „Ból Krzyża określa na wieki wieków wewnętrzne życie Trójjedynego Boga" ³. W zdaniu tym teologia Krzyża i teologia Trójcy Świętej zostały wręcz utożsamione. Chrystologiczna praca Moltmanna z roku 1972 (²1973) pozwala przypuszczać, że Bóg dopiero w krzyżu został „ukonstytuowany" trynitamie. W pracy z roku 1980 autor broni się jednak stanowczo przed taką interpretacją. Podtrzymuje w niej prawdę o wiecznym, immanentnym pochodzeniu Syna od Ojca. W pracy Der gekreuzigte Gott motywem przewodnim jest przekazywanie cierpiącym ludziom we wzniosłych dialektycznych sformułowaniach, że Bóg naprawdę i rzeczywiście przyjął cierpienie: „Dlatego konkretna w śmierci krzyżowej Jezusa na Golgocie «historia Boga» zawiera w sobie wszystkie głębie i otchłanie historii ludzkiej i może być rozumiana jako historia historii. Cała ludzka historia, jakkolwiek silnie byłaby ona naznaczona winą i śmiercią, zostaje w tej «historii Boga», to znaczy Trójcy Świętej, zniesiona i włączona w przyszłość «historii Boga». Nie ma cierpienia, które w tej historii Boga nie stałoby się cierpieniem Boga, nie ma śmierci, która w historii na Golgocie nie stałaby się śmiercią Boga" ⁴.

Ale również odwieczna intertrynitama relacja stoi od zawsze pod znakiem Golgoty. Gdy ma tam miejsce wydarzenie śmierci Jezusa, relacja Ojciec-Syn ulega zerwaniu. Syn jest Synem tylko jeszcze jako wydany i opuszczony. Ojciec jest

1

   Vorlesungen iiberdie Philosophie der Religion, III Teil (1B24): G. Lasson (wyd.), G. W. F. Hegel, Die absolute Religion, Hamburg 1929, 164; tzt D 2/II, nr 168.

2

   Der gekreuzigte Gott, Munchen ²1973; Trinitat und Reich Goltes, Mun-chen 1980; Die Einheit des dreieinigen Gottes. Bemerkungen zur heilsgeschich-tlichen Begriindung und zur Begrilflichkeit der Tńnitatslehre: W. Breuning (wyd.), Trinitdt. Aktuelle Perspektiven der Theologie (QD 101), Freiburg-Ba-sel-Wien 1984, 97-113. Por. J. Niewiadomski, Die Zweideutigkeit von Gotl und Welt in J. Moltmanns Theologien (ITdSt 9), Innsbruck 1982; R. Radlbeck, Der Personbegriff in der Trinitdtstheologie der Gegenwart — untersucht am Beispiel der Entwiirfe Jiirgen Moltmanns und Walter Kaspers (ESt 27), Regensburg 1989. Teksty: tzt D 2/II, nr 180 n.

3

   Trinitat und Reich Gottes, 177.

4

   Der gekreuzigte Gott, 233; tzt D 2/II, nr 180, s. 151 n.