Obraz2

148 XVII. Trzy funkcje państwa

była jako realizacja interesów danej klasy w stosunkach państwfl z bliższymi i dalszymi sąsiadami. Wiązało się z tym prowadzili polityki zagranicznej i obronnej oraz utrzymywanie przez państw® odpowiedniego aparatu wykonawczego, na przykład dyplomu* tycznego i militarnego (wojska). Realizacja przez państwo funkcji zewnętrznej jest pochodną jego funkcji wewnętrznej.

202.    Uznanie tego, iż państwo realizuje tylko owe dwie funkcje, wyraźnie nie odpowiadało realiom nie tylko państw obecfflia istniejących, ale także państw istniejących w przeszłości. Biorąo pod uwagę tę okoliczność, poczęto z biegiem czasu obraz funkcji! państwa wzbogacać o nowe elementy. Wyodrębniono zatem funkcję gospodarczo-organizatorską, realizowaną zwłaszcza współcześnie przez państwa, które prowadzą politykę ctatyzmtn i interwencjonizmu państwowego lub które same (jak państwa socjalistyczne) stały się wielkimi przedsiębiorcami. Wyodrębniono^ ponadto funkcję kulturalno-wychowawczą oraz opiekuńczo-^ -socjalną. Pierwsza wiąże się z faktem, iż państwo - poprzez pro-J wadzenie szkół wszelkich typów, mecenat nad działalnością arty-1 styczną i upowszechnianiem kultury, a także przez bezpośrednia oddziaływania informacyjno-propagandowe - kształtuje wiedzę^ i przekonania obywateli. Ta wizja funkcji kulturalno-wychowawczejf w sposób najbardziej adekwatny miała odpowiadać sytuacji panu-l jącej w państwach socjalistycznych. Druga z funkcji polega na przejmowaniu i realizowaniu przez państwo rozmaitych zadań socjalnych i na rozbudowie działających na ich rzecz instytucji. Państwo, które na szeroką skalę realizuje funkcję opiekuńczo--socjalną, nazywane bywa, jak już wspomnieliśmy, państwem dobrobytu. Koncepcję państwa dobrobytu istniejącego warunkach gospodarki rynkowej o silnym elemencie interwencjonizmu państwowego rozwijały od lat trzydziestych XX wieku europejskie ruchy socjaldemokratyczne, zwłaszcza angielski (Labour Party), szwedzki i niemiecki.

203.    Nie wchodząc w rozważania na temat tego, czy i na ile państwo jest (było, może być) instytucją klasową i czy funkcje państwa są związane z jego klasowym charakterem, zwrócić nale-

H U Wilgę na ewidentną wadę omawianej koncepcji. Z biegiem ■Dnu w pracach poświęcanych temu problemowi wyodrębniano to nowe funkcje. Niektórzy autorzy mnożyli ich wręcz dzienniki. Zrodziło to podejrzenie, że całe przedsięwzięcie nie jest Hftogólnie sensowne. Jeżeli można do katalogu funkcji państwa liutiitwać wciąż nowe tylko dlatego, że państwo podejmuje tu Mwdzie jakieś działania, to rodzi się pytanie o wartość kryteriów, ■ Jukich oparto wprowadzane rozróżnienia.

204. Mimo tych wątpliwości kategoria funkcji państwa może być przydatna w opisie i w analizie działania państw zarówno ilnwnych, jak i współczesnych. Bardziej interesujące wyniki może dnć, jak się zdaje, posługiwanie się pojęciem „funkcja” w rozumieniu nadanym temu terminowi przez adeptów szkoły analizy llmkcjonalnej i systemowej niż w ujęciu tutaj prezentowanym.