80750

Pomoc własna- odkąd państwo przejęło funkcje jurysprudencyjne była stopniowo ograniczana.

Obrona konieczna- zawsze można było bronić się silą przed użyciem siły pod warunkiem, że ta siła ma poważny i bezprawny charakter

limą fonną rozstrzygnięcia spraw spornych było w Rzymie polubowne rozstrzygnięcie. Jest to zgoda stron zaangażowanych w spór na oddanie tego sporu wspólnie powołanemu arbitrowi w celu jego rozstrzygnięcia. Arbiter byl osobą prywatną, nie byl to sędzia. Podstawą do zajęcia się sporem i wydaniem rozstrzygnięcia musiała być runowa zawarta przez strony-compromissum Jeśli zawarto compromissmn i osoba wybrana na arbitra przyjęła tę funkcję, to pretor zapewniał wykonanie orzeczenia arbitra przymusem państwowym.

Podział postępowania na dwie fazy (proces legisakcyjny i formułkowy)

Faza pierwsza zw. fazą in iure odbywała się przed przedstawicielem władzy państwowej. Najczęściej przed pretorem lub innym urzędnikiem jurysdykcyjnym Miała charakter przygotowawczo- instrukcyjy.

Faza druga zw. fazą apud iudicem odbywała się przed sędzią. Najczęściej tym sędzią była osoba prywatna, która rozstrzygała spór samodzielnie. Mówimy, że jest to index usus et privatus- jeden sędzia prywatny. W niektórych sprawach sędziego zastępował kolegialny organ sądowy, ale zawsze członkami tego organu były osoby prywatne Ta faza miała charakter rozstrzygający.

Organy ochrany prawnej

Jeżeli chodzi o organy ochrony prawnej, o sądy, to sprawa wyglądała w Rzymie różnie, w zależności od okresu historycznego.

Faza pierwsza procesu legisakc. i fonnułk.

Pr oces początkowo odbywał się przed królem- rex, który z czasem, w miarę powiększania się państw'a delegował do tej funkcji któregoś ze swoiclr urzędników.

W okresie republiki kompetencje jurysdykcyjne przejął początkowo konsul a od 367 r. pne. jurysdykcją w sprawach prywatnychzajmowal się pretor T en pretor, który później nazywany będzie praetor urbanus- pr etor miejski. Zmiana nastąpiła w 242 r. pne., wtedy utworzono nowy urząd- praetor perigrinus i on zajmował się procesami cywilnymi, w których choć jedną ze stron byl nie obywatel. W sprawach spornych wynikłych na tle transakcji targowych jurysdykcja przysługiu'ala edylowi kurulnemu Odpowiednikiem pretora w prowincji byl namiestnik prowincji, zaś odpowiednikiem edyla kumlnego byl kwestor. W niektórych miastach Italii postępowanie toczyło się przed urzędnikami delegowanymi przez pretora zwanymi- praefecti iure diucundo.

Dmga faza procesu w procesie legisakcyjnym i fonnułkowym, najczęściej przed pojedynczym sędzią prywatnym- index unsus et privatus. Taki sędzia byl wybierany przez strony uwikłane w procesie za aprobatą pretora ze specjalnej listy sędziów- album iudicum selectonun Ogłoszona była co roku przez pretora obejmującego swój urząd.

Procedura wyboru sędziego.