Obrazg5 (2)

251 KWIK Sł§ JAKO AKTYWNE PEZETWAIZANIE lUFOUMiOi

materiał i do oswąjania ich z zasadniczymi przekazami. Mogą one także pod* kreśląc kluczowe pojęcia, zasady lub wyrażenia fachowe i równocześnie przygotowywać ucznia do ogólnej struktury lub kształtu materiału, który trzeba będzie przerobić. Z tego powodu mogą być bardzo pomocne przede wszystkim w kształtowaniu nastawienia do procesu uczenia się”. Jeżeli w ramach tych przeglądów szczególnie zostaną podkreślone główne myśli lub pojęcia (choćby poprzez zastosowanie kursywy; funkcję podkreślania może spełniać również pisownia wielkimi literami lub umieszczanie tekstu w ramce), wówczas uzyskać one mogą funkcję bodźców wywołujących dane treści (Doctorow i in., 1978), o których znaczeniu poinformujemy dokładniej w innym miejscu.

₍'j,,    4.4.2.3

Wstępne zarysowanie kontekstu

Przy powierzchownej obserwacji można dostrzec pewne podobieństwo między przeglądem a wstępną pomocą przyporządkowującą (advan.ce organizer). Podczas gdy przeglądy streszcząją treść następnej jednostki dydaktycznej, wstępne pomoce porządkiyące mają przede wszystkim na celu przedstawienie kontekstu, do którego będzie można przyporządkować materiał dydaktyczny. David Ausubel mówi o konieczności zaoferowania osobie uczącej się duchowego rusztowania, dzięki któremu otrzymuje ona możliwość ^zakotwiczenia nowych informacji. Pomoc porządkująca powinna przydawać się przede wszystkim wtedy, kiedy dziecko słabo zapoznało się z materiałem lub kiedy z innych powodów ma ono trudności z powiązaniem go ze swoją strukturą wiedzy.

Znaczenie pojęcia pomoc przyporządkowująca uległo jednak ogromnej zmianie od czasu, kiedy Ausubel po raz pierwszy ją zalecił. W ramach jego eksperymentów studenci przed lekturą tekstu zawierającego nowe treści dostali od niego pomoce. Wedle jego obserwacji zrozumienie i zapamiętywanie czytanego materiału znacznie polepszyło się wśród uczestników eksperymentu. Problem jednak w tym, że Ausubel (1960) bardzo niedokładnie zdefiniował, co rozumie pod pojęciem pomoc przyporządkowuj ąca. Krytycy interpretowali więc je w różny sposób (Corkill, 1992). W kolejnych badaniach, które miały sprawdzić twierdzenia Ausubela, używano tego typu metod, których podobieństwo sprowadzało się do samej nazwy, ale które poza tym były jedynie wyrazem odmiennych koncepcji autorów. Nie zaskakuje więc, że krytyczny przegląd owych badań skłaniał do wniosku, że nie można udowodnić wspomagającego nauczanie oddziaływania pomocy przyporządkowującej materiał (Bames, Clawson, 1975). Opinie te nie przypieczętowały jednak ich losu. Po okresie rozkwitu, jaki przeżywała teoria schematów, i wkładzie, jaki wniosła ona do rozumienia tekstów, koncepcję wstępnych pomocy przyporządkowujących Ausubel a przemyślano raz jeszcze. Richard Mayer (1979; 1984) przekonał, że dobra pomoc tego typu aktywizuje odpowiednie schematy, dzięki którym dana osoba asymiluje nowe informacje. Można więc mówić tu o „pomocach "pomostowych”, spośród których szczególnie chętnie stosowane są analogie mające na celu aktywizację informacji pamięciowych (lub schematów), z którymi uczeń jest już mocno oswojony i które zrozumiał. Te schematy mogą teraz zostać wykorzystane do przyporządkowania kolejnych, najczęściej abstrakcyjnych informacji, które wykazują strukturalne podobieństwa do materiału już znanego (Clement i in., 1989).

Cechy wstępnej pomocy przyporządkowującej najlepiej zademonstrować na konkretnych przykładach. Poniższe analogie pochodzą z prac badawczych Paula Eggena i zostały zaczerpnięte z różnych przedmiotów.

Lekcja z zakresu wiedzy o społeczeństwie, której centralnym zagadnieniem jest rząd. może zostać poprowadzona przez nauczyciela w następujący sposób: budowa i funkcja rządu przypomina rodzinę. Poszczególne osoby w rządzie muszą przejąć różne role i zakresy odpowiedzialności. Kiedy wszyscy członkowie dobrze ze sobą współpracują, mogą w pełni sprostać ¹ - zadaniom, jakie przed nimi stoją (Eggen, Kauchak, 1988).

W trakcie lekcji biologii, kiedy omawiane są narządy ludzkiego dała, nauczyciel wprowadza w problematykę systemu krążenia w następujący sposób: nasz obieg krwi przypomina miejski system kanalizacyjny — w obydwu wypadkach istnieje stacja pomp, połączenia różnej wielkości potrzebne do transportowania wody, oczyszczalnia wody i urządzenia do usuwania odpadów (Kauchak, Eggen, 1993).

W czasie lekcji fizyki nauczyciel zaczyna swój wykład na temat prawa Ohma wykorzystując następującą pomoc przyporządkowującą. Prawo Ohma można porównać do sytuaqi. gdy chłopiec musi pchać taczkę przez zabłoconą ulicę. Siłę popychania, jaką musi się wykazać chłopiec, można porównać z natężeniem prądu, głębokość błota ulicznego odpowiada sile oporu, a szybkość taczki wykazuje podobieństwo do napięcia w obwodzie elektrycznym (Eggen, Kauchak, 1994).

Nowsze badania nad wstępnymi pomocami przyporządkowującymi dowodzą, że mogą one przy spełnieniu określonych warunków wspomagać uczenie się przede wszystkim na podstawie czytanych tekstów. Sprawdzają się one, kiedy:

1. Uczniowi bez owej pomocy nie uda się znaleźć powiązań między nowym materiałem a faktami już znanymi. Przysługuje im więc funkcja „rusztowania'.