Obraz (1175)

246

Br

Reakcję fenolu z kwasem azotowym można zatrzymać po wprowadzeniu jednej grupy nitrowej, ponieważ grupa ta silnie dealctywuje pierścień. Fenol może być nitrowany nawet w wodnych roztworach kwasu azotowego. Wydajność nie jest duża z powodu trudnych do uniknięcia reakcji utleniania.

NO,

9.11. Redukcja alkoholi i fenoli

Katalityczne uwodornienie fenoli i nienasyconych alkoholi prowadzi do związków nasyconych z zachowaną grupą wodorotlenową.

HJPt

CHj-CHCHjOH    CHjCHjCHjOH

IL/Pt

<W»    c₄h«oh

fenol    cykloheksanol

Wysoka temperatura potrzebna do uwodornienia fenolu dowodzi, że pierścień aromatyczny trudno reaguje z wodorem.

Usunięcie grupy OH przez redukcję jest możliwe tylko w przypadku alkoholi benzylowych i allilowych. Jednocześnie z redukcją grupy OH następuje też uwodornienie wiązań podwójnych.

CHjCH-CHCHjOH + 2H*    CH₃CH₂CH₂CH₃ + HjO

alkohol z grupą OH w położeniu allilowym

C₆H_sCH₂OH + 4 Hj    C₆H,,CHj + HjO

alkohol benzylowy

metylocyklohcksan

9.12. Reakcje wicynalnych dioli

Utlenianie

Alkohole zawierające dwie lub więcej grup OH w licznych reakcjach zachowują się tak. jak można oczekiwać na podstawie znajomości chemii alkoholi jednowodorotlenowych. Nie wszystkie jednak reakcje dioli i alkoholi wielohy-droksylowych znajdują wytłumaczenie w chemii alkoholi z jedną grupą OH. Nowe, nieoczekiwane reakcje pojawiają się wtedy, gdy grupy OH są w położeniu wicynalnym, czyli przy sąsiednich atomach węgla (łac. vicinalis - sąsiedni).

Jedną z nieoczekiwanych reakcji jest rozpad wiązań C-C w wicynalnych diolach pod działaniem anionu kwasu jodowego(VII) (kwasu nadjodowego). Ten bardzo selektywny utleniacz, działający w roztworach wodnych w temperaturze pokojowej i nie wymagający kwaśnego środowiska, znalazł zastosowanie w analizie i syntezie związków organicznych. Utlenieniu nadjodanem ulegają nie tylko wicynalne diole ale także wiele innych związków z wicynalnym położeniem podstawników. Produktami utlenienia dioli są aldehydy i ketony, na przykład:

io;

CHjCH-CHCHjCHj OH OH

CHjCHO + OHCCHjCH,

aldehyd    aldehyd

octowy    propionowy