Obraz (1249)

Rozdział 2

REZERWA OBOWIĄZKOWA

Jedną z najbardziej ogólnych tendencji w zakresie wykorzystania instrumentarium polityki pieniężnej, w przekroju krajów zarówno rozwijających się, jak i rozwiniętych, jest ograniczanie roli instrumentów administracyjnych, na rzecz rynkowych. Jednym z nielicznych instrumentów oddziaływania ądmini.«;tracyinePO- wvkorzvstvwanvrn wciąż w większości krajów, jest rezerwa obowiązkowa, zwana również rezerwą minimalną. W okresie stosowania, czyli ponad 70 lat, jej znaczenie zasadniczo spadło¹, a funkcje zmieniły się, o czym mowa będzie w dalszej części niniejszego rozdziału.

W zależności od przyjętych rozwiązań legislacyjnych szczegółowa definicja rezerwy obowiązkowej w każdym kraju jest inna, niemniej jednak można przyjąć ogólną jej postać. Przez rezerwę obowiązkową rozumie się zazwyczaj określoną część działalności pasywnej banków komercyjnych, np. przyjętych depozytów i wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych, które banki te muszą utrzymać w ściśle określonej formie -zazwyczaj środków na rachunku w banku centralnym, gotówki w kasie łub innych określonych przez bank centralny aktywach.

Ze względu na powyższą definicję można przyjąć, że rezerwa obowiązkowa pełni pięć różnych funkcji:

-    jest instrumentem zabezpieczającym wkłady deponentów;

-    spełnia funkcję fiskalną, przysparzając dochodów bezpośrednio bankowi centralnemu, a pośrednio - państwu;

-    stopa rezerwy obowiązkowej wpływa na mnożnik kreacji pieniądza,

-    tworzy popyt na pieniądz rezerwowy banku centralnego, co jest szczególnie ważne w sytuacji nadpłynności sektora bankowego;

-    przy konkretnych rozwiązaniach szczegółowych stabilizuje wysokość stóp procentowych na rynku.

Rezerwa obowiązkowa może być traktowana jako instrument zabezpieczający wkłady deponentów, gdyż w razie upadłości banku komercyjnego środki zgromadzone z jej tytułu mogłyby być wypłacone poszkodowanym. Ten motyw był najistotniejszy w 1933 roku, gdy w Stanach Zjednoczonych po Wielkim Kryzysie zdecydowano się stworzyć ten ^! Dawniej niektórzy ekonomiści traktowali ją jako najważniejszy instrument polityki pieniężnej o działaniu ilościowym. Patrz: P. Schaal, Pieniądz i polityka pieniężna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1996, s. 383.

19