Obraz (600)

4. Szyk

Podział na temat i remat wypowiedzi nie może naruszać struktury składniowej zdania. Tak tematem, jak i rematem muszą być ciągłe człony syntaktyczne.

v_,_:__

By się przekonać, że tak jest, wystarczy, żeby czytelnik spróbował przeczytać (bez cienia emfazy) następujące zdanie, zgodnie z podanym wzorcem intonacyjnym:

Kolumna Zygmunta znajduje się na placu Zamkowym.

Oczywiście, niemal każdy wyraz można intonacyjnie wyodrębnić, kładąc nań akcent. Zjawisko, znane jako akcent zdaniowy, jest jednak sposobem zaznaczenia uwydatnionego podziału tematyczno-rematycznego.

4.1.1. Uwydatniony podział tematyczno-rematyczny

Uwydatniony podział tematyczno-rematyczny w polszczyźnie jest charakterystyczny dla języka mówionego.

Najbardziej znanym sposobem zaznaczania podziału uwydatnionego jest intonacja (akcent zdaniowy; por. II.6.2, II.6.2.5).

Akcent zdaniowy pada na uwydatniony temat lub na uwydatniony remat. Uwydatnienie rematu zwykle oznacza, że mówiący przestrzega odbiorcę przed pomyłką lub zwraca mu uwagę, że jego oczekiwania są błędne. Intonacyjnie uwydatniony remat może, i często jest, końcowym elementem wypowiedzenia:

Tak na przykład ktoś, kto wypowiada zdanie:

Moi rodzice mieszkają w Warszawie.

z silnym akcentem opadającym na wyrazie Warszawie, chce powiedzieć, że nie w Krakowie, Poznaniu, Bydgoszczy lub w innym mieście, bo sądzi, że jego rozmówca mógłby tak uważać.

Za takim rodzajem uwydatnienia kryje się niewypowiedziane ‘a nie...’, które można dołączyć do uwydatnionego członu.

W ten sposób można też uwydatnić niekoniecznie końcowy element wypowiedzenia.

Przykładem może tu być wypowiedzenie:

(4a) Moi rodzice pracują (a nie: mieszkają) w Warszawie. wypowiedziane z silnym przyciskiem (z intonacją opadającą) na członie pracują i jedynie lekko wznoszącą się intonacją na początkowych sylabach wyrazu Warszawie.

500