OMiUP t2 Gorski 8

—    stateczność kursową, czyli zdolność do zachowania przez statek kursu prostego, bez udziału sternika czy działania urządzenia sterowego, lub przy możliwie jak najmniejszym ich udziale,

—    zwrotność, czyli zdolność do zmiany kursu jednostki o dowolny kąt w granicach od 0° do 360°, na możliwie najmniejszej powierzchni i przy możliwie najmniejszym wychyleniu płetwy steru.

7.1.1. KRÓTKI RYS HISTORYCZNY STERÓW OKRĘTOWYCH

Ster jako specjalne urządzenie, służące jednostce pływającej do utrzymania kierunku poruszania się lub do zwrotu, stosowany był od niepamiętnych czasów i trudno jest obecnie ustalić, jakie były jego początki i gdzie został wynaleziony i zastosowany po raz pierwszy.

Sterem tratw z nie obrobionych pni drzewnych lub z powiązanych ze sobą pęków trzciny, a także pierwszych dłubanek, wykonanych z jednego pnia była prawdopodobnie tyczka lub wiosło, którym jednocześnie napędzano łódź.

Po pewnym czasie, wraz ze zwiększaniem się wymiarów jednostek pływających ówcześni żeglarze doszli najprawdopodobniej do wniosku, że wiosło zamocowane na zewnątrz w okolicach rufy jednostki pływającej i w sposób ciągły obsługiwane przez jednego z członków załogi polepsza sterowność.

Ster wiosłowy stosowany był zarówno w łodziach wikingów na północy Europy, jak i na Morzu Śródziemnym, między innymi na rzymskich statkach transportowych. Początkowo wiosło sterowe mocowano głównie na prawej burcie (wyjątkowo na lewej) i stąd pochodzi angielska nazwa prawej burty: starboard. W takim przypadku cumowano statki lewą burtą i burta ta w języku angielskim określana jest do dziś jako port.

Na większych jednostkach pływających, gdzie trzeba było użyć większej siły do sterowania, stosowano kilka wioseł mocowanych po jednej burcie, jedno za drugim, lub jedno duże wiosło mocowane do niewielkiego masztu w części rufowej łodzi. Później zaczęto stosować stery podwójne, złożone z dwóch wioseł umieszczonych po obu stronach burty w części rufowej.

Na podstawie znalezisk archeologicznych można stwierdzić, że Egipcjanie już w starożytności doskonale orientowali się w ważności urządzenia sterowego i w swych kolejnych konstrukcjach zbliżali się do bardzo racjonalnego rozwiązania, opartego na zasadzie dźwigni. Zastosowali oni po raz pierwszy sternicę zamocowaną poziomo do trzonu wiosła, dzięki czemu jeden sternik mógł operować znacznie większym niż poprzednio wiosłem, a tym samym osiągać większą sterowność.

Na rys. 7.1 przedstawiono rozwiązania typu jednowiosłowego oraz dwu-wiosłowego. W zestawieniu tym zwraca uwagę rozwiązanie jednowiosłowe (rys. 7.1b) stosowane na europejskim statku pełnomorskim w drugiej połowie XIII wieku, co przy stosunkowo dużych jego wymiarach oraz zastosowaniu do morskiej żeglugi stanowiło na pewno konstrukcję bardzo niedoskonałą.

258