Obraz1 (31)

84

ności. ‘). Naród jest dla swych członków źródłem moralnej siły. Naród przejawia się we wszystkich dziedzinach życia, a więc także i w instytucjach politycznych.

A więc dochodzimy do wniosku, że siła, która daje początek władzy w państwie, wtedy tylko przeobrazi się w obecnej epoce w prawo, jeżeli to prawo będzie narodowem prawem, Siła zbrojna,\ czy jakkolwiek inna siła fizyczna, nie może być celem w sobie; w idei narodu znajduje cel, któremu ma służyć. Wtedy dobro narodu jest kryterjum oceny instytucyj państwowych. Mocne wrośnięcie urządzeń prawnych w grunt narodowy nadaje im trwałość i ciągłość, nadaje im głębszy sens i istotne znaczenie >

W związku z tern w wewnętrznych stosunkach narodowych nie może mieć zastosowanie brutalna idea siły przed prawem.

6. Siła w stosunkach międzynarodowych. Czy inaczej jest w stosunkach między narodami, aniżeli w wewnętrznem życiu narodu? Czy inny jest w tamtej sferze stosunek siły do prawa?

Na to pytanie dał odpowiedź Roman Dmowski przed trzydziestu z górą laty, w „Myślach nowoczesnego Polaka". Pisząc o genezie potęgi pruskiej, opartej na ucisku i wynaradawianiu, wypowiedział następujące uogólnienie: „To świadectwo histo-rji, że wszelka zdobycz, bez względu na to, jaką drogą osiągnięta, może stać się podstawą pomyślności narodu i jego postępu (nie wzgląd tedy na dobro narodu, ale tylko czysto ludzki wstręt do pewnych środków może nas powstrzymać od używania ich w narodowej walce), że zatem w stosunkach między narodami niema słuszności i krzywdy, ale tylko jest siła i słabość, to nam nie przeszkadza powtarzać, że zbudowane na cudzej krzywdzie Prusy zatruły ducha niemieckiego, zdemoralizowały go, zabiły w narodzie niemieckim wielką myśl i szlachetne uczucia i wróżyć, że wszystko to stanie się źródłem zguby całych Niemiec".

Pamiętamy te czasy, gdy przed 30 zgórą laty, ukazały się te słowa; jakiej narobiły wrzawy! My wszyscy, młodzi, niekiedy bardzo jeszcze młodzi ludzie, którzyśmy wchłaniali „Myśli nowoczesnego Polaka", musieliśmy wytrzymać wiele ataków

^J) William Mc Dougall, Ethics and Sonie Modem World Problems, 1924,, s. 21 i n. s. 0 i n.

z powodu rzekomo pruskiego ducha tego dzieła, jego brutalności, gloryfikacji siły i t. d. Zarzuty te podnosili socjaliści, głosząc równocześnie zasadę brutalnej walki klasowej; podnosili je ckliwi humanitaryści, przedewszystkiem Żydzi; a nawet usiłowano z tych słów ukuć broń przeciw obozowi narodowemu, zmieniając na drobne wielkie nauki Kościoła katolickiego.

Niejeden z przeciwników powyższych poglądów należy dzisiaj do bezwzględnych gloryfikatorów siły w wewnętrznych stosunkach narodowych; należy do gorliwych wyznawców zasady, że cel uświęca środki, że w polityce, w celu zgnębienia przeciwnika, dobre jest każde narzędzie, że można łamać prawo w imię „idei państwowej". Po paru dziesiątkach lat ten pogląd Dmowskiego, odnoszący się do międzynarodowych stosunków brzmi bardzo niewinnie, na tle dzisiejszej atmosfery duchowej i stosowanych dzisiaj metod walki politycznej.

Dmowski stwierdził, że „w stosunkach między narodami niema słuszności i krzywdy, ale tylko jest siła i słabość"J Było to stwierdzenie rzeczywistości, nic więcej. Pogląd, który nie bierze pod uwagę rzeczywistości, jest w nauce błędny, a w polityce szkodliwej) Szlachetny humanitaryzm, któryby wierzył, że już nastała sprawiedliwość między narodami, że kto ma prawo za sobą, ten znajdzie w świecie strażników i bezinteresownych obrońców tego prawa, ten humanitaryzm prowadzi do rozbrojenia narodu, czyli do samobójstwa.

W stosunkach międzynarodowych panuje siła, mimo prób, szczerych i pozornych, by siłę zastąpić prawem. Siła panuje dlatego, że niema wspólnych zasad, wspólnego poczucia prawnego, któreby regulowało te stosunki, oznaczało, co moje a co twoje. Niema społeczeństwa międzynarodowego w tern znaczeniu, by świadomość wspólnego, wyższego dobra, górowała nad interesami jego członków, czyli narodów, które w skład jego wchodzą.

Uznanym obowiązkiem jednostki, ciaśniejszej grupy społecznej, jest poświęcić się na rzecz większej całości — narodu. Gdy państwo narodowe usuwa partykularyzmy dzielnicowe, robi to w imię wyższego ideału, wyższego dobra moralnego; w tem wyraża się postęp społeczny. Ale czy można żądać, by na-ród-państwo złożył ofiarę z swej całości dla dobra międzynaro-