DSC00306 (14)

LXXXIl POEZJA DYDAKTYCZNA

wane jest dla zdobycia poklasku. Oloch gani próżność dworzan, przejawiającą się w noszeniu modnych fryzur, wyśmiewa noszoną przez nich „błazcńską” broń, piętnuje ich skłonność do złego, bezbożność i rozwiązłość, lenistwo i łakomstwo, obłudę i zawiść. Scenka w gospodzie ukazuje ich pasożytniczy sposób bycia, jednak autor odkrywa także uciążliwości życia dworskiego: gotowi na każde wezwanie dworacy muszą odbywać męczące i niebezpieczne podróże, by szybko wypełnić zlecone im zadania. Utwór kończą rady i przestrogi, które zmierzają do tego, by unikać złego towarzystwa. Podobnie jak poprzednio

0    wartości poematu decydują głównie barwnie niekiedy uchwv cone rysy obyczajowe.

Władysław z Gielniowa — Wiersz o św, Gawle jlam ia cłericułi veniunt solemnia Galii], Utwór,opatrzony orygj_na| nym tytułem Metra de sancto Galio, tematycznie związany i z rozpoczynającymi się w dniu św. Gawła (16 październik

1    trwającymi przez tydzień zabawami żakowskimi, ale w istoc posiada on wymowę moralizatorską. W czasie zabaw wybi^ rano spośród scholarów króla, nauczycieli zaś obdarowywa^ kogutami, organizowano też walki kogutów. Ten właśnie m stał się dla Władysława podstawą symbolicznej interpretac która pozwalała z zabawą połączyć poważną naukę moralną 4 studiujących młodzieńców. Kogut ukazany został jako przykład karności, zdyscyplinowania, pracowitości i waleczności, czyli jako wzór zalet, które winien posiadać dobry uczeń. Zabawa juwenaliowa posłużyła też autorowi wiersza do refleksji wa-nitatywnej, dotyczącej przemijania. Tak jak szybko kończy sie panowanie żakowskiego króla, tak samo szybko upływa ludzkie życie, „za drzwiami śmierć czyha”. Dlatego nie warto tracić czasu, bo trzeba zapracować sobie na wieczne Królestwo Chrystusa.

Napisany heksametrem (w którym zdarzają się rymy) utwór liczy 26 wersów i zawiera charakterystyczny dla Władysława z Gielniowa akrostych IESWS CRISTVS MARIA LADIS-LAVS. Pojawia się też zwykle stosowana przez tego autora gra słów: Gallus gallos (w. 2) czy leticiam [...] letum (w. 23). i Wiersz powstał zapewne pod koniec XV w. i być może adre-* sowany był do uczniów teologicznego studium przy klasztorze bernardynów, ale jest on świadectwem szerzej praktykowanego zwyczaju zabaw żakowskich w Polsce średniowiecznej.

S

IV.5. WIERSZOWANE PORADNIKI I UTWORY MNEMOTECHNICZNE

Do tej grupy zaliczyć można wiersze, które nie są ani traktatami, ani poematami, natomiast przynoszą usystematyzowane informacje dotyczące potrzeb praktycznego życia (porady kalendarzowe), przepisów kościelnych (wskazówki dla spowiedników) czy historii (wykaz władców). Ich funkcją jest ułatwienie zapamiętania odpowiednio ułożonych i ubranych w formę metryczną wiadomości.

Wiersze o miesiącach [Signitur oculta febris februo tibi multa]. Wiersze te (opatrzone nagłówkiem Versus de mensibuś) zostały wpisane w XV w. do kalendarza liturgicznego, zawierającego przepisy dotyczące odprawiania nabożeństw, czyli tzw. rubrycelli, pochodzącej z 1415 r., a sporządzonej dla diecezji przemyskiej. Są to wskazania dietetyczno-higieniczne, warunkujące utrzymanie zdrowia i dobrego samopoczucia. Zostały oparte na popularnym w Europie wierszowanym podręczniku Regimen san i tal is, opracowanym w istniejącej od X/XI w. benedyktyńskiej szkole medycznej w Salemo (południowa Italia).

Każdemu z miesięcy w roku poświęcony został cztero-, pię-cio- lub sześciowersowy utwór pisany leoninami. Przepisy do-