DSC00316 (14)

ni POEZJA ŻAKOWSKA

istot. W strofie drugiej pojawia się wyznanie miłości (confessio <j/wom), młodzieniec mówi o zafascynowaniu osobą adresatki i zapewnia ją o swoim oddaniu. Z kolei zakochany zwraca się do wszystkich stworzeń, by towarzyszyły mu w wyrażaniu jego uczuć —jest to znany od starożytności topos inwokacji do przyrody, która może dzielić z człowiekiem jego smutek bądź radość. Zwrotka czwarta przynosi prośbę (petitió) skierowaną do panny, by okazała autorowi listu łaskawość, ubraną w „słowa miodopłynne" (verba rnelliflua — w. 22). Zaraz po tym następuje apostrofa do Boga, który proszony jest o ukaranie po-twarcy, gdyby chciał on szkodzić dobremu imieniu piszącego a w ostatniej strofie autor — posługując się toposem zakończenia z powodu pośpiechu — w tradycyjnej formule pożegnalnej poleca Katarzynie swoją osobę, dołączając pozdrowienia.

Podobnie jak utwór poprzedni, również i ten list cechuje wersyfikacyjna nieregulamość. Zwrotki są sześcio-, siedmio-i pięciowersowe, a jako rozmiar wiersza zdecydowanie przeważa 7-zgłoskowiec (15), sporo jest także 6-zgłoskowców (10) i 8-zgłoskowców (9), wyjątkowo pojawia się 9- (2) i 10-zgło* skowiec (1). Najbardziej regularna i niemal monorymowajest strofa pierwsza, posiadająca schemat 8a 8a 6a 8a 8a 8b, natomiast w zwrotkach 2-4 panuje dość duża dowolność wierszy (np. schemat strofy drugiej to lOc 7c 6d 6e 6e 8d), choć nic można wykluczyć, że są to usterki kopii.

Wspomniane wyżej toposy, echa Pieśni nad Pieśniami („gwiazda panien”, siei la virginwn — w. 1), metaforyczne określenie ukochanej („pocieszenie”, consolatio — w. 7), epitety użyte w apostrofach (virgo nobilis — w. 6, feto etpia -w 20), biblijne metonimie (sub sole, „pod słońcem” — w. 4; aures melina, „nakłoń uszu” — w. 25) czy metafory (omnes sensus sum amici tui, „wszystkie zmysły są twoimi przyjaciół-

mi” — w. 11-12; verba rnelliflua, „słowa miodopłynne” — w. 22) to główne środki literackie wykorzystane w tym liście, najczęściej zresztą nawiązujące do liryki religijnej.

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU POEZJI ŁACIŃSKIEJ W POLSKIM ŚREDNIOWIECZU

Cywilizacyjne opóźnienie Polski w stosunku do kultury zachodniej wpłynęło na asynchroniczny rozwój naszej twórczo-, ści łacińskiej względem literatury europejskiej. Niektóre prądy umysłowe, na Zachodzie funkcjonujące w dużych odstępach czasowych, docierając do Polski oddziaływały u nas jednocześnie w tym samym okresie, co znajdowało odbicie w zróżnicowanym kształcie myślowym i formalnym powstających tu utworów. Przejmowane wzory podlegały też zapewne selekcji, podyktowanej możliwościami i zainteresowaniami twórców oraz uwarunkowaniami społeczno-kulturowymi (np. słabo zaznaczyła się u nas bogata przecież w Europie Zachodniej poezja wagantów). Nie zmienia to jednak faktu, że poezja łacińska w Polsce wykształciła się właśnie na podstawie wzorców płynących z Zachodu.

Najwcześniej, bo już w stuleciach XI-XIII, w naszej poezji pojawiły się utwory o charakterze użytkowym: wiersze in-skrypcyjne, ryte na nagrobkach, płaskorzeźbach i innych przedmiotach (epitafia i epigrafy), oraz gatunki liryki liturgicznej (sekwencje, hymny, oficja rymowane), związane z potrzebami kultu w ramach Kościoła. Poezja liturgiczna czerpała wzory gatunkowe, wersyfikacyjne oraz stylistyczne z dorobku Kościoła zachodniego, natomiast w sferze treściowej materiału dostarczał kult świętych lokalnych, a także zaznaczały się odniesie-