P1010102 (2)

niki pomyślnego — powyżej przeciętnej — stanu lub przebiegu badanego zjawiska mogą być użyteczne zarówno dla ukazania pożądanych zabiegów kompensacyjnych, jak również jako struktury odniesień do porównania badanych zachowań, instytucji itp. z możliwym do osiągnięcia w danej sytuacji stanem optymalnie pożądanych zachowań, pożądanego funkcjonowania instytucji itp. Dla techniki pomiaru ważna jest ta druga użyteczność norm i wzorców, przy czym warunkiem koniecznym jest liczbowe wyrażenie normy i cech wzorca, np. wzorcowego mieszkania, wzorcowej rodziny, wzorcowej drużyny harcerskiej²³.

\9. Fundamentalnym dopełnieniem większości technik badaw-czychsą Fe en niki statystyczne, które posiadają kilka jdobrych opracowań, ograniczę się więc do odesłania do nich²⁴. Sta-tystyka, która w pedagogice empirycznej stanowi — z nielicznymi wyjątkami-— technikę opracowywania materiału, w niektórych dyscyplinach społecznych rozwinęła się do stanu doniosłej metody badawczej. Kilka uwag na ten temat znajdzie czytelnik na s. 75—76 niniejszego artykułu.

ęlO. Techniki badawcze — wyliczone i scharakteryzowane w poprzednich paragrafach W są realizowane za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych. Korzystając z udanego pomysłu Tadeusza Pilcha można by ująć różnicę między technikami i ich narzędzia-1 mi badawczymi w następujący sposób: techniki mają charakter czasownikowy, narzędzia zaś — rzeczownikowy. ~Toznaczy, żel techniki są precyzyjnie wypracowanymi czynnościami — obserwowaniem, przeprowadzaniem wywiadu, ankietowaniem itp., natomiast narzędzia badawcze są przedmiotami, za których pomocą realizuje się daną technikę zbierania materiału badawczego.

Przykładem narzędzi badawczych służących technikom badań są:

— magnetofon jako narzędzie wywiadu i eksperymentu;

²³    O przeciętnych, normach i wzorcach por.: Radlińska, op. cii., s. 129—130; Wroczyński, Wprowadzenie..., s. 88—93; A. Kamiński, Zakres i podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej, [w:] Radlińska, op. cii., s. XXXVII—XXXIX.

²⁴    J. P. Guilford, Podstawowe metody statystyczne w psychologii i pedagogice, tłum. polskie J. Wojtyniak, Warszawa 1960;'S. Szulc, Metody statystyczne, Warszawa 1961.