P1010939 (2)

Stojącą przed Jego Obliczom,

Którą On w swej światłości Szczodrze obdarzył i na Nią patrzy. Testament umacnia i pociesza. „Wiecznie bądź błogosławiona” — Starodawny mówi do Niej...

(VIII, S. 84) 82

Skoro chrześcijański Bóg może znaleźć się na pc skim Olimpie, to również bogini — bez wątpienia pańska — może znaleźć się w biblijnym raju. W o na ślub Piotra Fi odorowi cza z Katarzyną Aleksiejei (1745 rok) Łomonosow mówi:

Czyż nie widzę świętego ogrodu zasadzonego w dawnym Edenie gdzie pierwszy usankcjonowano ślub?

Do pałacu w chwale wchodzi bogini, umiłowanych prowadzi małżonków...

(VIII, s. 127)

1.3. To, co widzimy w twórczości Łomonosowa, staji się tradycją dla połowy XVIII wieku. Tę samą metodę i tę samą manierę znajdujemy u Sumarokowa, przy czym jego sytuacja literacka różni się radykalnie od Łoraonosowowskiej. Dla Sumarokowa, jak i dla Łomonosowa, charakterystyczne jest odnoszenie do monarchy wzorców sakralnych. Na przykład, w słowie na dzień urodzin Pawła Piotrowicza (1761 rok) Sumarokow odnosi do Katarzyny II słowa wypowiedziane przez archanioła do Bogurodzicy: „Wesel się, Katarzyno! Bło-gosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twego! (Sumarokow, II, s. 241). Kówno-czenie ten sam zwrot, podobnie jak i Łomonosow (patrz wyżej), Sumarokow w odzie na zwycięstwa Piotra odnosi do matki Piotra Ł

Jaikiż to błogosławiony czas Gdy zrodzony Wielki Piotr!

Łono jest błogosławione, co wywiodło Go na świat.

oz. s.

W wierszu RossijsTcij Wiflejem Sumarokow napisał-

Rosyjskie Betlejem: wieś Kołomieiidaje. która wydała na świat Piotra!

(VI, ■. SOS—MW

Jak Łomonosow, tak i Sumarokow wkłada w usta Boga Ojca („Najwyższy”) pochwałą cesarzowej. W odzie na dzień urodzin Katarzyny (1764 rok) Bóg zwraca się do Rosji z następującymi słowami:

Zważ, co głosi Najwyższy,

Go mówi do Ciebie Bóg:

Zrządziłem objawić piękną z natury Katarzynę i napoiłem moją rosą, ukazałem podobną bóstwu:

Przez Nią starta zostanie piekielna moc.

Prawda zaś z grobu powstanie i przywrócony zostanie rajski wiek...

iO, Si 63}

Równocześnie znajdujemy w utworach Sumarokowa tę samą manierę przenoszenia sakralnych terminów do pogańskiej mitologii, co widzieliśmy już u Łomonosowa. Podobnie jak Łomonosow, również Sumarokow unika nazywania cesarzowej „bogiem”, określając Katarzynę II terminem „bogini” (I, s. 272, 273; II, s. 43, 55, 79, 86, 93, 102, 229, 253), przy czym wprost nazywa Katarzynę „Pallas”, „Minerwą”, „Tetydą” (I, s. 279, 283; II, s. 8, 46, 62, 69, 95, 100, 108, 119, 229). Zauważmy, że rozróżnienie płci pogańskich bóstw nie ma dla Sumarokowa znaczenia — może nazywać Elżbietę „Zeusem” (II, s. 21), a Piotra — „Pallas” (II, s. 87). Spotykamy także u Sumarokowa wykorzystanie cytatów z Biblii, co osiągnięto w ten sposób, że bóstwa pogańskie po prostu cytują Biblię. W odzie poświęconej wstąpieniu na tron Katarzyny (1762 rok) Sumarokow widzi zmartwychwstałego Piotra, co głosi jednak Pluton:

Pluton krzyczy: Powstał z grobu Wielki Piotr i zginął gniew,

Moc swoją traci piekło.

(IŁ s. «i)

1.4. To, co widzimy w twórczości Łomonosowa i Sumarokowa, nabiera nieco innego charakteru u ich epigonów. Jeżeli Łomonosowowi system barokowy wydawał się, jak widzieliśmy, wystarczająco czytelny (Łomonosow świadomie unikał bezpośredniego określania cafa słowem „Bóg” lub podobnymi terminami bez spe-

101