P1020951 (3)

Jeremy Rifk_lt>

ciągając kolejne pokolenia pielgrzymów do wizji nowego raju na ziemi.

Obecnie, w przeddzień nowej rewolucji zaawansowanych tech-nologii, te dwa skrajne wyobrażenia o relacji między technologią a zatrudnieniem coraz częściej zderzają się ze sobą. Można zadać pytanie, czy nowe technologie trzeciej rewolucji przemysłowej spełnią marzenia ekonomistów o nie kończącej się produkcji i zyskach, czy spełni się sen ludzkości o dłuższym czasie wolnym. Odpowiedź na to pytanie zależy w dużym stopniu od tego, która z dwóch wizji przyszłości człowieka będzie tak atrakcyjna, że zjedna dlą siebie energię, talent i pasję nowego pokolenia. Wizja przedsiębiorców zamyka nas w świecie relacji rynkowych i względów komercyjnych. Druga wizja, za którą oręduje wielu najbardziej znanych utopijnych myślicieli w Ameryce, wprowadza nas w nową erę, gdy siły rynkowe będą łagodzone przez wspólnoty oświeconego społeczeń-stwa.

Dziś wielu ludzi nie umie zrozumieć, jak to się stało, że komputer i pozostałe nowe technologie informatyczne, które miały dać im wolność, zamieniły się w mechaniczne potwory zabierające im płacę i zatrudnienie, zagrażając podstawom utrzymania. Dawno temu przekonano amerykańskich robotników, że jeśli będą coraz bardziej wydajni, to kiedyś uwolnią się od ustawicznej harówki. Obecnie po raz pierwszy świta im w głowie, że wzrost produktywności nie prowadzi do dłuższego czasu wolnego, lecz do kolejki po zasiłek dla bezrobotnych. Żeby zrozumieć, w jaki sposób marzenie o lepszym jutrze mogło tak szybko zmienić się w technologiczny koszmar, trzeba zrewidować utopijne korzenie tej wizji Ameryki, która obiecywała przyszłość wolną od niedostatku, ciężkiej pracy i bezlitosnych wymogów rynku.

3. Wizje technoraju

Każde społeczeństwo tworzy sobie wyidealizowany obraz przyszłości i wizję, która pełni funkcję latami morskiej dla wyobraźni i energii ludzkiej. Starożytny naród żydowski modlił się o wyzwolenie i ziemię obiecaną, mlekiem i miodem płynącą. Później duchowni chrześcijańscy obiecywali wieczne zbawienie w królestwie niebieskim. W erze nowożytnej główną wizję społeczeństwa industrialnego stanowiła utopijna idea technologii przyszłości. Przez ponad sto lat marzyciele oraz uczeni i pisarze oczekiwali nadejścia czasu, kiedy maszyny zastąpią pracę człowieka tworząc społeczeństwa prawie bez robotników, obfitujące we wszelkie dobra i czas wolny.

Nigdzie indziej nie oddawano się tej utopijnej technowizji z większą pasją, jak w Stanach Zjednoczonych. Na żyznej intelektualnej glebie młodej Ameryki połączyły się dwa wielkie filozoficzne prądy tworząc unikalny nowy obraz przyszłości. Pierwszy z tych prądów skupiał się na niebiosach i wiecznym odkupieniu, drugi - na siłach przyrody i sile rynku. Od pierwszego stulecia amerykańskiej państwowości, te dwie potężne orientacje filozoficzne współpracowały ręka w rękę, zdobywając cały kontynent. Z chwilą oficjalnego zamknięcia granicy w 1890 r., energia milenijna i utylitarna, które były tak charakterystyczne dla pokoleń pionierów, skierowały się ku nowym celom - nowożytnej nauce i technice. W tym samym czasie zachodziły ogromne zmiany ekonomiczne, gdyż po wojnie secesyjnej Ameryka zaczęła transformację społeczeństwa z wiejskiego na miejskie i jej gospodarka zaczęła przekształcać się z rolniczej w przemysłową.

W ciągu ostatnich 25 lat XIX w. nastąpiło wiele naukowych odkryć i wynalazków, które miały nadać nowy kształt krajobrazowi i świadomości Ameryki. Najważniejsze było ujarzmienie energii elektrycznej. Wielkim osiągnięciem pionierów ciągnących na zachód

65

I