P1030072 (3)

f eremy Rtfc„

organizację nie nastawioną na zysk jako taką, w której żadna czę^ dochodów netto nie służy korzyści prywatnych udziałowców lub jednostek¹. Większość organizacji non-profit jest zwolniona z podatków federalnych, zaś darowizny na ich rzecz można odliczać od podatku.

Wzrost liczby organizacji zwolnionych z płacenia podatków w ciągu ostatnich 25 lat jest nadspodziewany. Pod koniec lat 50. IRS rozpatrywał rocznie od 5 do 7 tys. podań o zwolnienie z podatku. W roku 1985 było ich już ponad 45 tys⁶. Łączny majątek sektora non-profit wynosi obecnie ponad 500 miliardów dolarów. Sektor ten jest finansowany częściowo z prywatnych darowizn i dotacji, a reszta pochodzi z opłat i subsydiów rządowych. W roku 1991 przeciętne amerykańskie gospodarstwo domowe wpłaciło na rzecz wolontariatu 649 dolarów, czyli 1,7% swojego dochodu. Ponad 69 milionów gospodarstw zgłosiło wpłaty dla sektora społecznego w roku 1991. 9% gospodarstw ofiarowało na cele dobroczynne ponad 5% swoich łącznych dochodów⁷.

Usługi komunalne stanowią rewolucyjną alternatywę dla tradycyjnych form pracy. W odróżnieniu od niewolnictwa, pańszczyzny oraz najemnej pracy zarobkowej, wolontariat nie jest ani przymusowy, ani zredukowany do relacji prawnej. Usługi na rzecz wspólnoty sprowadzają się do pomocy potrzebującym. Świadczący tę usługę robi to dobrowolnie i często nie oczekuje żadnych materialnych korzyści. W tym sensie wolontariat jest bliższy starożytnej praktyce rozdawania darów. Usługi społeczne wyrastają z głębokiego zrozumienia współzależności między różnymi elementami gospodarki i są motywowane osobistym poczuciem długu wdzięczności. Chodzi przede wszystkim o wymianę społeczną, choć ma ona często skutki ekonomiczne zarówno dla obdarowanego, jak i dobroczyńcy. Z tego względu działalność społeczna różni się poważnie od rynkowej, w której wymiana ma zawsze charakter materialny i finansowy, zaś skutki społeczne są mniej ważne od ekonomicznych zysków i strat.

W latach osiemdziesiątych francuscy socjologowie wprowadzili termin „gospodarka społeczna", chcąc wyjaśnić różnicę między

I The Non-profit Almanac 1992-1993 s. 6; cyt. wg 0'Neill s. 2.

| R. A. Weisbrod, The Voluntary Non-profit Sector, Lexington, MA: Heath, 1977 1170.

⁷ Hodgkinson, Weitzman, dz. cyt. s. 1; 0'Neill, dz. cyt. s. 8.

litecim sektorem a gospodarką rynkową. Ekonomista Thierry Jeantet mówi, że gospodarki społecznej nie mierzymy tak jak kapitalizm, za pomocą płac, dochodów itd., ale jej wyniki łączą skutki społeczne z pośrednimi zyskami ekonomicznymi, np., ile osób niepełnosprawnych otrzymuje profesjonalną opiekę w warunkach domowych zamiast H szpitalu; jaki jest stopień solidarności między członkami różnych grup wiekowych w danej okolicy. Jeantet zaznacza, że gospodarkę społeczną najlepiej zrozumieć przez jej wyniki, których tradycyjna gospodarka nie umie albo nie chce mierzyć®.

Trzeci sektor jest najbardziej odpowiedzialny społecznie w porównaniu z pozostałymi dwoma. Dba o potrzeby i aspiracje milionów jednostek, które z różnych powodów zostały pominięte albo niedocenione przez sektor rynkowy i publiczny.

Alternatywna wizja

Alexis de Tocqueville, francuski mąż stanu i filozof jako pierwszy docenił „ochotniczego ducha" Ameryki. Po pobycie w Stanach Zjednoczonych w roku 1831 opisał swoje wrażenia. Skłonność Amerykanów do podejmowania ochotniczych inicjatyw wzbudziła jego najwyższy podziw, bo niczego podobnego w owym czasie nie znano w Europie: „Amerykanie w każdym wieku, na każdym stanowisku i wszelkiej dyspozycji ciągle tworzą jakieś stowarzyszenia. Mają one nie tylko charakter komercyjny lub przemysłowy, ale również wszelkie możliwe inne — religijne, moralne, poważne, błahe, bardzo ogólne i bardzo ograniczone, ogromne i malutkie. Amerykanie łączą się, aby organizować przyjęcia, fundować seminaria, budować kościoły, rozdzielać książki i wysyłać misjonarzy na antypody. W ten sposób powstają szpitale, więzienia i szkoły. Jeśli chcą ogłosić prawdę lub przeżyć jakieś uczucie, zachęcają do wielkiego przykładu, zawiązując stowarzyszenie⁹. ^{2 3 4 5 1}

305

1

s. 306.

2

Thierry Jeantet, La Modemisation de la France par 1'Economie Sociale, Paris:

3

Economica, 1986 s. 78; wg tłum. van Til, dz. cyt. s. 101-102.

4

Pablo Eisenberg, The Voluntary Sector: Problems and Challenges, [w:] Brian

5

0'Connell, ed., Amenca’s Voluntary Spirit, Washington, D.C.: Foundation Center, 1983