P1030218

biedy. Jeden z wniosków, jaki z tego płynie, jest taki, iż strategie zwalczania biedy muszą ząjąć się leżącymi u jej podstaw nierównościami i mieścić się w ramach szerszych strategii dotyczących kwestii płci, „rasy”, równości związanej z niepełnosprawnością oraz przeciwdziałania dyskryminacji. Zważywszy na znaczenie miejsca dla doświadczania ubóstwa (Tunstall i Lupton, 2003; Lupton, 2003b) istnieją argumenty przemawiające za stosowaniem polityki społecznej odnoszącej się do danego obszaru (Tunstall i Lupton, 2003; Lupton, 2003b). Lecz musi ona brać pod uwagę ryzyko nasilenia stygmatyzacji tych terenów i nie może być stosowana jako substytut dla polityki z poziomu makro, która ząjmuje się szerszymi, strukturalnymi przyczynami ubóstwa (Lupton, 2003a). Położenie nacisku na miejsce było opisywane jako „wypełnianie luki między koncepcjami biedy a wykluczeniem społecznym” (Powell i in., 2001: 254). Odnosi się to także do skupiania się na wielopłaszczyznowych podziałach społecznych. Wykluczenie społeczne jest tematem następnego rozdziału, który stanowi początek przejścia w kierunku bardziej relacyj-no-symbolicznej konceptualizacji ubóstwa.

Rozdział 4

UBÓSTWO A WYKLUCZENIE SPOŁECZNE

W debacie politycznej oraz akademickiej w Europie koncepcja wykluczenia społecznego (ekskluzji) częściowo przyćmiła pojęcie ubóstwa. Mimo popularności, jaką cieszy się ten termin, istnieje jedynie ograniczony consensus odnośnie jego znaczenia oraz związków z ubóstwem. Podczas gdy niektórzy piszą o wykluczeniu społecznym jako o nowym zjawisku empirycznym opisującym szczególną grupę ludzi, pewien stan lub proces, inni twierdzą, iż lepiej rozumieć je wyłącznie na poziomie koncepcji lub dyskursu politycznego. Elastyczność oraz wieloznaczność tego pojęcia sprzyja raczej politycznemu pragmatyzmowi aniżeli analitycznej przejrzystości. Niemniej jednak w rozdziale tym zajmę się niektórymi wspólnymi wątkami pojawiającymi się często w coraz bogatszej literaturze przedmiotu¹. Niniejszy rozdział rozpoczyna się od omówienia pochodzenia tego terminu, następnie zaś dokonuje przeglądu szeregu dyskursów i paradygmatów (podzielanych ram rozumienia), w których osadzona jest ta koncepcja. W dalszej części skupia się on na związkach I empirycznych i konceptualnych - pomiędzy ubóstwem a wykluczeniem społecznym. Postaram się udowodnić, że pojęcie wykluczenia społecznego - o ile nie jest wykorzystywane w celach politycznych do ukrycia biedy oraz nierówności i może być z pożytkiem rozumiane oraz stosowane jako perspektywa wyjaśniająca niektóre aspekty ubóstwa omawiane w kolejnych rozdziałach tej książki (zob. także de Haan, 1999). Innymi słowy, stanowi ono

95