P1050373

Po trzecie, na nic zdadzą się próby sprowadzenia dzieci na ..złą drogą” w trakcie kampanii wyborczej, w kierunku jakiejś destrukcyjnej, szowinistycznej czy faszystowskiej opcji politycznej. Ich totalitarny i niehumanitarny charakter jest bardzo łatwy do wykrycia. Prawdziwa demokracja jest najlepszą bronią przeciwko każdej dyktaturze.

Po czwarte, dzieci są bardziej niż dorośli wrażliwe na uczciwość, sprawiedliwość i prawdą. To dojrzali politycy bqdą musieli poddać sie samodyscyplinie, a nawet surowości wobec samych siebie, by do ich działań nie zakradło się kłamstwo, nierzetelność i manipulacja.

Po piąte, mowy przedwyborcze bądą zrozumiałe dla wszystkich. Żaden z polityków ubiegających się o władzą nic będzie mógł w swych przemówieniach pominąć lak licznego elektoratu, by nic stracić jego poparcia.

Po szóste, programy wyborcze będą uwzględniały interes nieletnich, poczynając od ograniczenia szybkości poruszania się pojazdami samochodowymi w obrębie zabudowanym do 30 km/godz., przez eliminację mebli szkolnych szkodliwych dla zdrowia nieletnich, po zagwarantowanie wolnej soboty i niedzieli rodzicom, by mogli je spędzać na rekreacji ze swoimi podopiecznymi.

Po siódme, my wszyscy potrzebujemy władzy politycznej dzieci. Jest to być może nasza ostatnia szansa, nasza ostatnia nadzieja, by dzięki ich uczestnictwu w codziennym życiu politycznym uchronić świat przed zagładą. One wybiorą partię, która będzie bezkompromisowo walczyć z głodem, zagrożeniem życia itp.

Po ósme, my — dorośli będziemy zobowiązani do kształtowania nowego rodzaju postaw i wzajemnych stosunków z dziećmi. To nie pedagogika powinna je określać, gdyż stoi na straży dyktatury dorosłych wobec dzieci. Zamiast wychowania powinny w rzeczywistości obowiązywać równoprawne interakcje (nicht Erziehung, sondem Beziehung).

Po dziewiąte, dzieci mogą tak samo różnić się między sobą w swoich zachowaniach wyborczych, jak dorośli.

Po dziesiąte, dzieci rozumieją bardzo wiele z życia politycznego. Nie jest lo jednak konieczne w przypadku prawa człowieka do samostanowienia, którego legitymacja nic wynika z rozumienia czegokolwiek z polityki, ale z idei demokracji. Władza nie może być przywilejem. W państwie demokratycznym sensu striclo może w niej uczestniczyć każdy, bez jakichkolwiek ograniczeń. Tak więc i dzieci powinny mieć prawo do czynnego życia politycznego, tym bardziej, że dysponują tak cennymi dla polityka cechami osobowości, jak: humanizm, tolerancja, twórczość i wrażliwość”³⁴.

” H v Schoenebeck (llrsg,), Munster 1990, s. 9—13.

W przypadku natomiast oporu rodziców przeciwko równouprawnieniu dzieci jniypcdagogika ma do spełnienia równie ważną rolą o charakterze oświatowym i resocjalizacyjnym. Jej przedstawiciele powinni bowiem zająć sią odpedagogizo-waniem postaw wychowawców, o ile oni sami są tym zainteresowani. Szerzej na ten lemat napiszą w dalszej części niniejszej pracy. Akcentowana przez anty-pedagogów idea równouprawnienia dzieci i młodzieży potwierdza tezę Margaret Mead o rozpadzie systemu postfiguratywnego w niektórych społeczeństwach. Niewątpliwie także i w Polsce pojawią się pytania o to, czy z racji dokonującej jięzmiany formacji ustrojowej może dojść do pęknięcia kulturowego i głębokich zmian w stosunkach międzypokoleniowych. W moim przekonaniu tak, gdyż z jednej strony pojawiają się na scenie politycznej różne stowarzyszenia społeczne, fundacje iotgamzacje o charakterze zbliżonym do wyżej wymienionego „Przyjaźń z dziećmi”, choć jeszcze nie tak radykalnie walczące o emancypację młodego pokolenia, z drugiej zaś strony gwałtowny przełom społeczno-polityczny wytrącił ludziom dorosłym, a szczególnie pedagogom, ster społeczny i moralny legitymizujący ich prawo do edukacji młodych. Trafnie diagnozuje ten stan Zbigniew Kwieciński:

„Mamy bowiem do czynienia, bodaj po raz pierwszy w naszych dziejach, z młodym pokoleniem zagrożonym przez instytucje, urządzenia, interesy, typ racjonalności, poziom i charakter kompetencji dorosłych, którzy ufundowali taki świat własnej młodzieży. Krytyczny stan obiektywnego świata przyrody, cywilizacji, gospodarki, kultury i polityki, w który nieuchronnie musi wejść młode pokolenie, nic akceptujące tego ZŁO-BYTU, wytwarza wieloraką trudność rozwojowo--edukacyjną. Znaczna część młodego pokolenia żywi uzasadniony brak ufności wobec starszych i nie darzy ich autorytetem. Ponadto znaczna część młodych ma poczucie niepewnej, niejasnej perspektywy na oczekiwany poziom życia, wykorzystania kompetencji, na satysfakcjonujące i bezpieczne życie we własnej dorosłości”²⁵.

Dzieci i młodzież Rzeczypospolitej Polskiej lat dziewięćdziesiątych zaczynają żyćwkraju, o którego kształcie i kierunku rozwoju dorośli nie mająpojęcia. Starsze pokolenie nie może już liczyć na to, że w życiu jego dzieci powtórzy się jego własne. Jednak zagrożenie dla przełamania barier kulturowych dzielących obie strony istnieje w tym, iż dorośli zamiast tworzyć otwarty system skierowany na przyszłość, koncentrują się na przeszłości swoich przodków. Chcą, by doświadczenia ich rodziców i dziadków z okresu międzywojennego stały się przyszłością młodych. Z tego punktu widzenia proces rozpadu systemu postfiguratywnego w Polsce może się zatrzymać.

** Z. Kwieciński, Między Scyllą autorytaryzmu a Charybdą pluralizmu, „Wieś i Rolnictwo” 1989, nr 3, s, 143.

65