P1080023 (4)

mm m mam-

Ta procedura powtarza się wraz z każdą nową sztuką, a jej zasada pozostaje niezmienna, bez względu na ilość starań, które by się włożyło w inscenizację.

Jest rzeczą charakterystyczną, że każdy poważny wysiłek w kierunku reformy teatru zmierza instynktownie w stronę inscenizacji. Jeśli idzie o tekst sztuki, zmiana upodobań prowadzi do powstania klasycyzmu, romantyzmu, realizmu itp. .... prądów, które zahaczają o siebie, przeplatają, potwierdzają bądź dezawuują się nawzajem, wzywając desperacko i bezskutecznie pomocy dekoratora. I mimo takiej rozmaitości jesteśmy ciągle w tym samym miejscu. Szczegółowe didaskalia towarzyszące czasem tekstowi sztuki dają efekt dziecinny, sprawiają wrażenie, jakby maluch za wszelką cenę chciał wejść w swój mały pejzaż z piasku i gałązek; realna obecność aktora rozsadza sztuczną konstrukcję; już samo ich zetknięcie jest groteskowe, ponieważ podkreśla bezsens tych usiłowań. Natomiast każdy, kto śmiało i bezpośrednio zabierze się do inscenizacji, czuje się zaskoczony widząc, że zaatakował całość problematyki dramatycznej. Rzeczywiście* dli jakichże to już istniejących sztuk chcemy reformować scenę? Co ma być miarą wartości? Chcieliśmy dosięgnąć sceny, a ona się nam wymyka. Czymże byłaby, pozostawiona sama sobie? Oczywiście niczym. Usiłując zrobić z niej coś dla mej samej, odeszliśmy daleko od s z t u k i. Trzeba by więc od zaraz stać się niezapisaną kartą, dokonać tego tak trudnego nawrócenia naszej wyobraźni; nawrócenia polegającego na tym, aby nie dostrzegać istnienia żadnych teatrów, scen, widowni; nawet o nich nie myśleć i całkowi^ cie wyzwolić ideę dramatyczną od tej na pozór niewzruszonej normy.

• Powiedziałem widowni... Niewątpliwie, gdyż powołaniem sztuki dramatycznej nie jest przedstawianie innym istoty człowieczej; sztuka ta jest niezależna od biernego widza, jest żywa lub powinna taka być, a życie dotyczy tylko tego, kto je przeżywa.

Pierwsze, co powinniśmy zrobić, to wyobrazić sobie, iż znaleźliśmy się w nieograniczonej przestrzeni, bez żadnych świadków prócz nas samych, tak jak przed chwilą Kruzoe. Chcąc tej prze-

23—24. Wolkfrio R. Wagnera. Akt II Ret O. WSI ter lin, scen. A. Appia. Stadttheater, Bazylea 1925.