P1100035 (3)

230 Rozdział 7

pracowników członkowie tych rad muszą także wydawać pracownikom pewne polecenia; muszą „wspierać pracodawcę w realizowaniu funkcji przedsiębiorstwa". W bardziej widoczny sposób niż przedstawiciele pracowników niskiego szczebla w angielskim i amerykańskim przemyśle niemieckie rady zakładowe zajmują dziwnie dwuznaczne miejsce w przedsiębiorstwie. Są one zarówno w opozycji, jak i po stronie rządu, są przedstawicielami interesów pracowników i działają w imieniu zarządu. Z tego powodu z ich rolą wiążą się problemy bardzo podobne do tych, które - zdaniem Fritza Julesa Roethlisbergera i innych - są charakterystyczne dla brygadzisty. Przynajmniej w Niemczech członkowie rad zakładowych są, w jeszcze większym stopniu niż brygadziści, „tymi pośrodku”, „mistrzami i ofiarami owijania w bawełnę”¹³.

Jak długo przedstawicielstwo pracowników w przedsiębiorstwie jest zgodne z podwójną definicją niemieckich rad zakładowych, tak długo jego wpływ na natężenie i gwałtowność konfliktu w sferze przemysłu jest tak ambiwalentny, jak jego pozycja w strukturze zwierzchnictwa przedsiębiorstwa. Z jednej strony, zgodnie z teorią klas, można zakładać, że powołanie instytucji mających na celu „obronę wspólnych interesów ekonomicznych pracowników” służy zmniejszeniu gwałtowności konfliktu, umożliwiając pokojowe sposoby wyrażania antagonistycznych interesów. Z drugiej strony, to właśnie cel, w jakim zostały stworzone rady zakładowe, często prowadzi do oddalenia tej instytucji od tych, których interesom powinna służyć. Z konieczności przedstawiciele pracowników zostają uwikłani w zadania, decyzje i - przynajmniej pośrednio - interesy zarządu. To, co powinno być grupą interesu podporządkowanych, w rzeczywistości okazuje się działać także w imieniu grupy dominującej. Wydaje się prawdopodobne, że taki rodzaj wypaczonej regulacji konfliktu doprowadzi raczej do wzrostu niż zmniejszenia zarówno gwałtowności, jak i natężenia konfliktu z powodu jednoczesnego otwierania i blokowania jednej z dróg jego wyrażania.

To drugie przypuszczenie jest najbardziej wyraziście zilustrowane na przykładzie związku między przedstawicielami pracowników w konkretnym przedsiębiorstwie a większymi organizacjami pracowniczymi, czyli związkami zawodowymi. W Anglii i Stanach Zjednoczonych „niskiego szczebla przedstawiciele pracowników są mianowani przez swoje związki zawodowe i podlegają ich kontroli” (Ministry of Labour and National Service 1953:66). W tym sensie są oni delegatami powszechnej grupy interesu pracowników w obrębie przedsiębiorstwa. Jako tacy są przejawem i narzędziem instytucjonalizacji konfliktu klasowego i przyczyniają się do zmniejszenia jego gwałtowności. Choć w rzeczywistości także w Niemczech jest wiele przedsiębiorstw, w których związki zawodowe mają przynajmniej nieformalną kontrolę nad selekcją, wyborem i pracą rad zakładowych, to te ostatnie są w zasadzie niezależne od związków zawodowych. Dlatego istnieją przynajmniej dwie odrębne grupy interesu pracowników¹⁴,

¹³    Sytuacja ta jest najbardziej wyraźna w niemieckim przemyśle. Jednak analizy porównawcze autorstwa Williama Hestona McPhersona (1954) i Andre Philipa (1955, rozdział 2) pokazują, że przedstawiciele pracowników i comites denterprise także pełnią pewne funkcje menedżerskie, tak więc obecna analira dotyczy także innych krajów.

¹⁴    Ściśle rzecz biorąc, rady zakładowej nie można nazwać grupą interesu, gdyż stoi ona jedynie na czele grupy, która w przeciwnym wypadku by nie istniała. Mamy tu do czynienia z sytuacją, w której ogólna quasi-grupa pracowników jako taka funkcjonuje w odniesieniu do związków zawodowych, a jednocześnie jest podzielona na niezliczone mniejsze jednostki i obszary rekrutacji wewnątrz poszczególnych przedsię-