Obraz8 (113)

Jego koncepcja wyrosła na bazie przemyśleń filozoficznych. R. Steiner zapoczątkował nowy nurt myślenia o człowieku, który nazwał „antropozofią”. W przekonaniu tego autora człowiek rozwija się według określonych stadiów stanowiących syntezę wzrostu biologicznego, psychicznego i dojrzałości społecznej. Odpowiednio do wyróżnionych stadiów dostosowuje się wymagania pedagogiczne. Nakierowane są one na poszukiwanie w dziecku jego twórczych sił psychicznych, na jego upodmiotawianie w procesie dochodzenia do osobistej filozofii życia, do swoistej mądrości życiowej. Niezbędnym warunkiem upo-dmiotawiania człowiekaw edukacji jest stwarzanie klimatu wolności, pełnego poczucia sprawstwa i planowania swoich działań (F. Carlgren 1994).

Obok pedagogiki humanistycznej ważny w dyskusjach nad ludzką podmiotowością jest głos antypedagogiki. Antypedagogika wyrosła ze sprzeciwu wobec klasycznej pedagogiki, pedagogiki zniewalania spontanicznej natury dziecka pedagogiki transmitującej wartości kultury dominującej. Antypedagogika sytuuje siebie po przeciwnej stronie wychowania Opiera się na ustaleniach psychologii humanistycznej i osobę ludzką traktuje jako wartość niepowtarzalną, najwyższą, nieredukowalną do niczego innego. Przyjmuje antropocentrycz-ny punkt widzenia na istotę człowieka, krytykując klasyczną pedagogikę za jej dominujący w spojrzeniu na dziecko - socjocentryzm. Antypedagogika postuluje zniesienie wychowania jako formy praktyki życia społecznego. „Jeśli chcesz dobra swego dziecka, to go nie wychowuj”, tak lapidarnie określają swój program przedstawiciele tej orientacji pedagogicznej. Antypedagogika podmiotowość ludzką traktuje z najwyższym uznaniem. Wolność i podmiotowość, wrażliwość i autentyczność można uzyskać tylko w relacjach międzyludzkich pozbawionych intencji zmieniania jednej osoby przez inną, w relacjach autentycznych.

S. Ruciński (1993) w swojej koncepcji wychowania jako wprowadzania człowieka w życie wartościowe wyraża pogląd, że człowiek uzyskuje świadomość swej podmiotowości nie na drodze rozumowania czy wnioskowania, lecz fenomenologicznie, niejako w oglądzie bezpośrednim. Podmiotowość jest świadomością siebie, w świecie przedmiotów, w którym owa podmiotowość jest niejako zanurzona. Podmiotowość jest raczej pewną formą czucia rzeczywistości aniżeli wynikiem jej percpecji i myślenia o niej. Podmiotowość poprzez swą niepowtarzalność, nie jest czymś, co się odkrywa, o czym się myśli, nie jest też ona wymyślona, ani spostrzeżona. Podmiotowość jest po prostu pewnym odkryciem. Bowiem w toku rozwoju człowiek odkrywa w sobie poczucie własnej podmiotowości, przez co staje się ona faktem istniejącym w sobie i nie odnoszącym się do niczego innego, niż ona sama. Podmiotowość staje się wartością samoistną.

Problematykę podmiotowości podjęto również na gruncie fenomenologii i hermeneutyki pedagogicznej. Andrea Folkierska (1991) analizowała problem

40