obraz2

3

PIĘĆ NIETRAFNYCH KONCEPCJI

3.1 ZWYCZAJ I NAWYK

Mowa rytuał powszechnie używa się na określenie zwyczaju lub nawyku. Przykładowo, niektórzy powiadają, że mają jakiś poranny rytuał lub że oglądanie wiadomości telewizyjnych każdego wieczoru stanowi dla nich rytuał. Słowa rytuał używa się tutaj w zasadzie jako synonimu zwyczaju lub nawyku, gdy tymczasem te ostatnie wystarczająco 11 ufnie ujmują dane zjawisko. Czasami słowa rytuał używa się na określenie bardzo ważnych zwyczajów lub nawyków, podczas gdy można by w tym przypadku użyć odpowiednich przymiotników, oddających •md no sprawy.

Oparcie koncepcji rytuału na definicji rytuału jako działania zwyczajowego lub nawykowego prowadzi do poważnych problemów. Koncepcja ta jest bowiem zupełnie nietrafna wobec wagi społecznej, znaczenia oraz skuteczności takich rozpowszechnionych rytuałów, jak śluby, pogrzeby, chrzciny, przysięgi, inicjacje, a nawet codzienna uprzejmość. Zwyczajom brakuje tego, co ożywia rytuały - celu, jakim jest symboliczny wpływ na życie poważne.

Zwyczaje są rozpowszechnioną cechą żyda społecznego i komuni-k.ieji. Problemy związane z mieszaniem rytuału i zwyczaju staną się wyraźniejsze, gdy sięgniemy po przykłady z literatury z zakresu komu-nikneji społecznej.

Gerbner i jego współpracownicy (np. Gerbner i Gross, 1976; Gerb-iwr, Gross, Morgan i Signorielli, 1986) utrzymują, że znaczna część piogramów telewizyjnych oglądana jest ze względu na czas i kalendarz, widzowie zaś na ogół nie wybierają programów, lecz oglądają je zwyczajowo. Autorzy ci nazywają to zjawisko zrytualizowanym wyko-i y.ystaniem mediów. Często dla kontrastu przedstawia się obraz aktywni’j, n więc myślącej widowni - przyjmuje się w szkole wykorzystania i gratyfikacji (np. Katz, Blumler i Gurevitch, 1974). Tak ujęte zrytuali-zownne oglądanie telewizji stanowi rodzaj oglądania bezmyślnego, kie-