P1170465

254 Włodzimierz Smfrańłti

(K. Tymieniecki 1951, s. 141 i 314). Tymieniecki wyklucza możliwość i przesunięcia się nad Bałtyk grupy Ligurów. która by tam pozostawiła po sobie nazwę Wenetów, jak nad Adriatykiem, ponieważ grupa ta musiałaby bardzo długo tam przetrwać, co byłoby nieprawdopodobne. Zresztą skądinąd wiadomo jak twierdzi prof. Tymieniecki — że mieszkali tarn już od dawna Prasłowianie. Ze ta przekonująca koncepcja nie przeważy- 1 ła dotąd szali dyskusji na korzyść tezy o obecności Etrusków nad I Bałtykiem, sprawiła negatywna opinia H. Lowmiańskiego, który domysł I ten uważał za nieprawdopodobny i opierając się na sugestiach J. Pokornego uznał występujące na Pomorzu rzekomo etruskie nomenk-latury za ślad znacznie starszej, sięgąjącej lat ok. 3000 p.n.e. pierwszej fali osadnictwa a^janickiego, językowo pokrewnego Etruskom (H. Low-miański 1963, s. 79; por. też s. 81). Zaszło jednak przykre nieporozumienie w tej opinii, gdyż owa pierwsza fala A^janitów, twórców kultury egejskiej, dotarła z pominięciem Półwyspu Apenińskiego do Hiszpanii, gdzie stworzyła kulturę Almeria i kulturę pucharów dzwonowatych, która wprawdzie dotarła stamtąd także do ziem polskich, ale tylko południowych, a nie nad Bałtyk (por. K. Tymieniecki 1951, s. 135—136) Upada więc koncepcja jakoby wymienione, pomorskie nomenklatury toponomastyczne o charakterze a2janickim były śladem już pierwszej, neolitycznej fali ekspansji Ązjanitów z Azji Mniejszej, a pozostaje nadal aktualny, sformułowany przez M. Rudnickiego już w 1925 r. i podtrzymany później przez T. Lehra-Spławińskiego pogląd, przypisujący Etruskom wspomniane nomenklatury.

Prof. G. Labuda identyfikuje kulturę łużycką z kulturą wenecką, jako częścią preitalo-celtycko-iliryjskiej grupy ludów indoeuropejskich. nazywając rozwój kultury łużyckiej od jej powstania aż po upadek wprost „złotym okresem kultury weneckiej”. Dopiero z chwilą upadku kultury łużyckiej miała nastąpić penetracja w głąb jej dotychczasowego terytorium Słowian ze wschodu (por. G. Labuda 1979, s. 161, 167 i 168) Prasłowian z owego weneckiego zaczynu kulturowego, za jaki uważał T, Lehr-Spławiński kulturę łużycką (widząc wszak w niej obok Praceltów i Prailirów także Prasłowian), koncepcja prof. Labudy wyeliminowali zupełnie. Koncepcja prof. G. Labudy widzi więc obecność Słowian ni naszych ziemiach zaledwie od ostatnich stuleci przed n.e., gdy tymczasem K. Tymieniecki broni tezy identyfikującej kulturę łużycką z Prado-wianami i widzi w nosicielach kultury wejherowsko-krotoszyńskiej Prasłowian nadbałtyckich, których obecni na południowym brzegu Bałtyku Etruskowie mieli określić imieniem Wenetów, jako obcych ludów. W przeciwieństwie do K. Tymienieckiego, który neguje obecność nad Bałtykiem Wenetów z grupy indoeuropejskich ludów preitalo--celtycko-iliryjskich, „którzy w czasach po wyobrębnieniu się z zespołu

255

Kiwsiig pobytu Etrusków nodjwfrniiii

indoeuropejskiego nigdy tu się nie znajdowali” (K. Tymieniecki 1951,

5- Ml), G. Labuda przyjmuje za Z. Gołąbem (1977, s. 22), odtwarzającym trasę przesunięć ze wschodu ludów indoeuropejskich, że plemiona r weneckie dotarły nad Bałtyk z obszaru środkowego Podnieprza, na co - ma wskazywać fakt sąsiadowania Wenetów z Bałtami, którego dowodzi zasób językowy wenecki i bałtyjski (G. Labuda 1979, s 158). Mnie ten I argument nie przekonuje, ponieważ owe wzajemne pożyczki językowe l między Prabałtami i Prawenetami, określane jako bardzo stare, mogły I z powodzeniem pojawić się już w fazie sąsiedztwa tych ludów na terenie [ środkowego Podnieprza, kiedy Prabałtowie nie dotarli jeszcze do Bałty-I ku. Wszak prof. Labuda pisze otwarcie, iż „Data ekspansji Prabałtów I nad Bałtyk jest sporna. Jedno nie może ulegać wątpliwości, że bezsporni i ich przedstawiciele pod nazwą Estiów znajdowali, się na terenie Prus [ wl w. n.e." (G. Labuda 1979; s. 158). Prawenetowie natomiast na pewno i już znacznie wcześniej przeniknęli w głąb kontynentu ze wschodu.

■ Przeto obstaję przy wcześniejszej opinii K. Tymienieckiego o przeniesie-| mu przez Etrusków nazwy Wenetów na prasławiańskie plemiona I nadbałtyckie, co postuluje zaistnienie faktu zetknięcia się etruskich I grup ludnościowych z tubylczymi plemionami prasłowiańskimi nad Bałtykiem.

O. Tezy o fizycznej obecności Etrusków nad Bałtykiem nie sposób I bronić powołując się tylko ~>a masę importów italskich docierających do I ziem polskich, ponieważ przekazywanie egzotycznych wytworów z od-I ległych ośrodków produkcji odbywało się systemem łańcuszkowym. I niejako z ręki do ręki, od plemienia do plemienia, więc w tej transmisji nie musieli uczestniczyć ich wytwórcy bezpośrednio aż do samego punktu docelowego. Są jednak wytwory szczególne, które wyprodu-I kowane w środowisku italskim — robią wrażenie, że nie oderwały się od I swoich producentów i znalezione na naszych ziemiach pojawiły się tu I najprawdopodobniej z ich pierwotnymi użytkownikami. Zaliczyłbym do I nich znane koło tarczowe z Biskupina, do którego najbliższą analogię ■ znamy z Mercurago koło Ankony w sąsiedztwie Umbrii opanowanej i przez Etrusków w VI w. p.n.e. Pozostaje nadal otwarty problem, czy znane u nas w epoce brązu pełne koła tarczowe (odkryte w Skorzewie I pod Kościerzyną i w Brzeźniaku pod Lobzem) zadomowiły się tu I rzeczywiście, skoro szczególnie popularne stały się tu koła szprychowe. I Niemniej jednak koło biskupiriskie typu Mercurago robi wrażenie I egzotycznego importu i jako element ciężkiego wozu transportowego I mogło chyba dotrzeć do naszych ziem szlakiem bursztynowym, służąc I w długiej drodze raczej ludziom przywykłym do takiego sprzętu i obe-| znanym z jego obsługą.