P1190749 (2)

■ike UJ grupy prłypoalna pod wiglfrtf formy nao*ynia typowo dla kultury Tarbloloara.

Ko południ o od taranów objftyoh prtti grupf Parno ln, w południowej Serb i 1, wyróżnia alf grupą Modlono. której coraraika nawiązuje do pacłyń grap Slotlno 1 Paracin. Z grupy tej znane Jest o tonowi oko z *aolnikaol" typu wsehodnioeuropej akie go , datowane no Brąz C—D.

Qt Kulturo O tomu n i

Roswljoło tlą no te ranach położonych w dorzoozu górnej Cisy, w północno zaoho dni oj oząioi Rumunii, północno—wschodnich Węgrzoeh, wo wBohodnieJ Słowacji oraz no Ukrainie ZokorpockleJ. Na terenie Słowacji stano wieko tej kultury grupują elf w Kotlinie Koszyckiej , o wzdłuż Ho moda osadnictwo przeniknęło aż no Spisz, nad górny Poprad. Najdalej ku północy wysunięte stanowisko tej kul tuzy znamy z Muszko wio woj. Nowy Sącz. Kultura Otoman! jprzez badaczy yąglerskioh bywa nazywana kulturą oeroalkl zdobionej ornamentem spiralno-guzowym, w obrębie której wyróżnia się dwie grupy lokalne: we we oho dniej części terytorium grupę Gyulavarsond nad górną Cisą, Samosaem 1 Ker es z em, a w zachód— ulej części grupę Fżseeabony nad środkową Cisą, nomadom 1 Bodrogiem /!• Borta/. Betosioat nazwę kultura Otomanl bada o ze węgierscy zaoho wu— Ją Jedynie dla najetaraeej fazy, współczesnej kulturze Hot won • V dawniejszej literaturze słowackiej kulturę Otomanl nazywano kulturą hor— aspotlską. Obecnie Jednak coraz bardziej upowszechnia się określenie Kultura Otoman! na oznaczenie całej omawianej tu kultury.

VedJLe poglądów archeologów rumuńskich /X. Ordentlieb/ kultura Oto— menl rozwijała się od Brązu A aż po Brąz D włącznie. W jej rozwoju wyróżnia się trzy fazy: Faza I Jest datowana na Brąz A i ma być współczesna kulturom Hatwaa i Nagyrer. Rozwinęła się ona na podłożu kultury bodeńskiej, przy znacznym udziale elementów kultury Vucedol-Zok« ^v    tej panował ciałopalny obrządek pogrzebowy, a ceramika słabo

Jaszcze zdobiona przypomina oaranikę kultury Hatvan. Zdaniem nlektó— ryoh badaczy Fazę X należy uznać za odrębną kulturę, bliższą kul turzo Hatran niż fazie XX. Fazę XI datuje się na Brąz B 1 ewentualnie C.

Jmmt to okres rozwoju kultury Otomanl 1 następnie jej załamania w wynika konfrontacji z kulturą mogiłową. Zdaniem badaczy węgierskich 1 słowackich, kultura Otomanl nie istniała Już w Brązie C. Natomiast wedle archeologów rumuńskich, na terenie półzioono-zaohodnlej Rumunii można Jeszcze mówić o fazie XXX, która przetrwała do Brązu D, a następnie weszła w skład kultury Suciu de Sus.

Kultura Otomanl zwłaszcza w fazie XX należy do najwyżej rozwiniętych kultur starszego okresu epoki brązu na terenie Kotliny Kar-

packi© j. Ludność zajmowała się główni© oprawą złami* Znana są ziarna pszenicy, Jęczmienia, prosa, grodhu, aoozowioy i lnu. Poświadczona Jest hodowla bydła rogatego, świń, owiso, konia. V osiedlach spotyka się tet kośoi zwierząt dzikich /sarny, Jelenia, dzika/ i resztki ryb*

Do transportu używano wozu czterokolnego o pełnych tarczowa ty oh kołach, a do transportu wodnego — łodzi dłubanek. Znacznie rozwinięta była obróbka brązu i słota w oparciu o miejscowe złota rud metali. Ludność zamieszkiwała w osiedlach obronnych w typie telli, a takte w osadach otwartych. Dla kultury Otoaani typowa są zespoły osadnicze, w skład których wchodziła osada obronna 1 towarzyssąos JsJ zazwyczaj dwa osiedla otwarta. W Otoman! znany Jest gród oddzielony fosą od zaplecza. Towarzyszą mu dwie współozesne osady otwarts. V Bekes-Yaro-ssrdd znajduje się otoczony fosą gród o rozmiarach %5 z 60 a, która -mu towarzyszą z dwóch stron osiedla otwarta. V Sooodor znajduj# się gród otoczony dookoła osadą otwartą. V obrębie grodu w Spiskim Stwrtkn wyróżnia się górną część grodu /akropol/, w obrębia którego koncentrowały się domy najbogatszych mieszkańców, oraz gród dolny. Kształty 1 rozmiary budynków w osadach są różne. W Otomanl były to koliste obiekty o średnicy 3,20 - 3,40 m, ze ścianami o konstrukcji słupowej. Częstsze są- domy czworoboczne z paleniskiem na środku. ¥ Baroy koło Kószyo /tabl. VIII, 11/ w obrębie fortyfikaoji grodu znajdowały się prostokątne budynki uszeregowane wzdłuż ulic zaplanowany oh w geometrycznym porządku. We wnętrzach domów obok palenisk, nieraz zdobionych, spotyka się przenośna • piecyki • Ceramika doskonale wykonana pod względom tsohnloznym Jest zdobiona ornamentem guzowym, spiralami i kanelurami /tabl. VIII, 8-9/. Licznie występują formy odlewnicze, które świadczą o rozwiniętej metalurgii. Z kulturą Otomanl wiąże się wiele wyrobów brązowych, Jak: ozekany, miecze, groty oszozepów, różne ozdoby, wśród których liczne wykonane były ze złota. Ludność kultury Otoman! brała ozynny udział w handlu dalekosiężnym i utrzymywała kontakty zarówno z kulturą egejską, Jak też z kulturami rozulesaoaonymi po północnej stronie Karpat, ślady wpływów ze strony kultury Otomanl widoczne są między innymi w obrębie kultury trzcinleoklej na terenie południowej i środkowej Polski.

W Ganowoaoh na Spiszu ludność kultury Otoman! wykorzystywała mineralne źródło. W utworach trawertynowyoh przy tym źródle odkryto na-czynią gliniane, kubki wykonane z kory brzozowej oraz żelazny nóż, który uważa się za Jeden z najstarszych wyrobów żelaanyóh na terenie środkowej Europy. W osadzie obronnej w SalOufa odkryto resztki budynku świątyni, której ściany były ozdobione geometrycznym fryzem. Z praktykami kulturowymi wiążą się gliniane idol# /tabl. VXXI, 0-7/ prżad—