PAWLUCZUK ŻYWIOŁ I FORMA (118)

Dezalienacja pracy jest równocześnie procesem deza-lienacji sztuki, czyli ponownego złączenia się pracy, sztuki i innych dziedzin życia w jednolitą całość.

Potrzeba posiadania jest komplementarna w stosunku do potrzeby twórczości. Tam gdzie potrzeba twórczej samorealizacji jednostki w działaniu twór-czym jest stłumiona, jednostka ta realizuje swe związki ze światem poprzez gromadzenie dóbr materialnych, tam gdzie jednostka realizuje swe związki ze światem poprzez akty twórcze, „eschatologiczna” funkcja dóbr odpada, gromadzenie dóbr staje się czynnością nudną i nieciekawą. Można więc bez trudu wyobrazić sobie społeczeństwo, w którym ludzie będą chcieli przede wszystkim tworzyć, „ostentacyjna konsumpcja” może być udziałem jedynie jednostek intelektualnie i uczuciowo niedorozwiniętych i w którym realizacja hasła „od każdego według jego możliwości, każdemu według jego potrzeb” — w sensie absolutnie dosłownym — stanie się sprawą najprostszą pod słońcem.

u. styl. Życia jako kategoria empiryczna

Ustaliliśmy w toku tych rozważań zależności między typem świadomości upływu czasu a typem postrzegania zewnętrznej dla nas rzeczywistości i typem naszych działań. Zależność tę w pewnym uproszczeniu moglibyśmy przedstawić w schemacie:

Świadomość czasu	Spostrzeganie rzeczywistości	Typ działań
1 Wieczne	spostrzeganie	działania
teraz	rzeczy	autoteliczne
2 Czas	spostrzeganie	działania
linearny	procesów	instrumentalne
3 Czas	spostrzeganie	działania
stacjonarny	wartości	twóreze

Szczególne znaczenie przypisujemy przy tym trzeciej z wyróżnionych pozycji: działania twórcze powodują spostrzeganie zewnętrznej rzeczywistości jako świata wartości umiejscowionego w czasie stacjonarnym. Działanie twórcze, jak widzieliśmy, pozwala przezwyciężyć antynomię przedmiotu i podmiotu, bytu i powinności, czas stacjonarny pozwala przezwyciężyć przemijanie bez jednoczesnej rezygnacji z idei postępu, z czasu.

Kategoria, za pomocą której możemy przejść od tych ustaleń teoretycznych do empirii, to kategoria stylu życia. Definicję stylu życia możemy przyjąć za Andrzejem Tyszką, który określa ją w sposób następujący:

„Styl życia rozumiem jako kulturowo uwarunkowany stopień i sposób zaspokajania potrzeb i realizowania aspiracji za pomocą możliwości i prerogatyw wynikających z zajmowanej pozycji ekonomicznej i społecznej.”^{1 2}

Ów sposób zaspokajania potrzeb wiąże się dla nas jednak ze sposobem istnienia człowieka w czasie. Wydaje się, iż analizowanym tu trzem typom świadomości i poczucia upływu czasu związanym z charakterem działań i sposobem postrzegania rzeczywistości — można przyporządkować trzy zasadniczo odmienne style życia. Można mianowicie wyróżnić styl życia chwilą, styl życia polegający na systemie działań instrumentalnych umiejscowionych w linearnym czasie i styl życia ludzi twórczych, żyjących w święcie wartości odczuwanych jako czas stacjonarny. W każdym z tych zasadniczych stylów odnaleźlibyśmy przy tym kilka odgałęzień.

Propozycja ta pokrywa się w znaezym stopniu z propozycją Bogdana Suchodolskiego³, proponującego wyróżnić pięć stylów życia ze względu na spo-

1

¹ A. Tyszka: Uczestnictwo w kulturze. O różnoicl stylów życia, Warszawa 1971, s. 105.

2

B. Suchodolski: O stylach życia ludzkiego, „Studia i'llo-

3

zoficzrje’’ 1974, nr 7.