PC060301

Tomasz z Akwinu

(ok. 1225-1274)

Wprowadzenie Tomasz (Doctor angelicus, Doctor communis) urodził się w roku 1225 w Roccasecca. Zgodnie z tradycją, jako najmłodszy syn został przeznaczony do stanu duchownego i posłany do klasztoru Monte Cassino (1230), gdzie zdobywał podstawy wykształcenia. Pierwsze studia odbył w Neapolu w latach 1239-1244. Od roku 1227 działali w tym mieście dominikanie, którzy wywarli na Tomasza tak duży wpływ, że postanowił wstąpić do ich wspólnoty zakonnej (1244). Spowodowało to negatywną reakcję rodziny. Tomasz został porwany i uwięziony. Wytrwał jednak w swoim postanowieniu i w roku 1245 powrócił do zakonu Został niezwłocznie wysłany do Paryża dla odbyda nowicjatu i przygotowania się do dalszej kariery. Nie wiemy, czy Tomasz studiował wówczas formalnie na uniwersytecie. Wiadomo, że w tym czasie przebywał tam i nauczał mistrz Albert Wielki. Być może, Tomasz słuchał już wtedy jego wykładów. Od 1248 do 1252 roku studiował w dominikańskim Studium Generale w Kolonii u Alberta Wielkiego. Był to okres kształtowania się postawy naukowej Tomasza.

W roku 1252 Tomasz powrócił do Paryża. Mógł już prowadzić wykłady na uniwersytecie pełniąc funkcję bakałarza i lektora Sentencji Piotra Lombarda. Oprócz wykładów był też zobowiązany do uczestnictwa w dyskusjach prowadzonych przez mistrza. Powstał wtedy Komentarz do Sentencji (Scriptum super Sententias), z tego okresu pochodzą również mniejsze traktaty: O bycie i istocie (De ente et essentia) i O zasadach natury (De principiis naturae). Po okresie terminowania jako bakałarz Tomasz został promowany na magistra teologii na wiosnę 1256 roku. Otrzymał licentia docendi, czyli pozwolenie nauczania teologii. Jednocześnie już jako mistrz Tomasz rozpoczął wykłady w konwencie św. Jakuba. Ale do wspólnoty mistrzów został przyjęty w roku 1257 po ustaniu sporów wokół zakonów żebraczych. W trakcie swojej pracy na uniwersytecie Tomasz prowadził wykłady (lectiones) oraz dysputy (disputationes), a także głosił kazania (praedicationes). Takie bowiem były obowiązki i zadania uniwersyteckiego mistrza. Z tego okresu pochodzą

Wprowadzenie

181

Kwestie dyskutowane o prawdzie (Quaestiones disputatae de ueritate), a także komentarze do dzieł Boecjusza.

W roku 1259 Tomasz wrócił do Włoch. Przez dwa lata nauczał w Neapolu, gdzie rozpoczął pracę nad Summą filozoficzną (Summa contra gpntiles). Praca ta trwała kilka lat, aż do roku 1266. Następnie wyjechał do Otvieto, by pełnić tam funkcję nauczyciela w szkole dominikańskiej. W Orvieto urzędowała w tym czasie Kuria Rzymska i znajdował się dwór papieża Urbana IV. W czasie pobytu w Orvieto (1261-1265) Tomasz zestawił Złotą katenę do czterech Ewangelii (Calem aurea in ąuattuor Eoangelia), w której umieścił nieznane fragmenty pism greckich Ojców Kościoła. Napisał też traktat Sprostowanie błędów greckich (Contra errores Graecorum)

W roku 1265 Tomasz został przeniesiony do Rzymu, aby w konwencie św. Sabiny utworzyć Studium Prouinciale. Wykładał tam przez dwa lata pełniąc ściśle akademickie obowiązki. Pozwoliło mu to na przygotowanie kolejnych dysput, których efektem są kwestie dyskutowane: O mocy Boga (De potentia Dei) i O złu (De molo) oraz O duszy (De anima). Z uwagi na potrzeby studentów Tomasz postanowił napisać podręcznik w postaci summy. Summa teologii (Summa tbeologiae) stanie się najobszerniejszym i najważniejszym dziełem świętego Tomasza. Pracował nad mą przez 7 lat przerywając pisanie na krótko przed śmiercią. W trakcie pobytu w Rzymie Tomasz odwiedzał dwór papieski w Viterbo, gdzie w 1267 zetknął się z Wilhelmem z Moerbeke, z którym łączyło Tomasza zainteresowanie dziełami Arystotelesa.

Jesienią roku 1268 Tomasz powrócił na katedrę do Paryża. Przez trzy lata ponownie prowadził tam wykłady i dysputy. Większość historyków jest zgodna, ze był to okres najintensywniejszej pracy intelektualnej Tomasza. Powstały wówczas najważniejsze dzieła: poza kontynuacją drugiej części Summy teologa komentarze do Ewangelii Janowej (Lectura super loannem) i do Listów do Rzymian (Lectura super epistolas Pauli) oraz kwestie O cnotach (De uirtutibus, ra. in. De cantate i Dr spe). Powstały wtedy komentarze do Fizyki, Etyki, Metafizyki, Hermeneutyki. Analityk i O niebie i świecie Arystotelesa oraz komentarz do Ksifgt o przyczynach Z tego samego okresu pochodzą dwa krótkie traktaty polemiczne odzwierciedlające toczące się wówczas dyskusje na Uniwersytecie Paryskim: O wieczności świata (Dr aetemitate mundi) wymierzone przeciw zwolennikowi koncepcji św Augustyna - Janowi Peckhamowi i O jedności intelektu (De unitate intellectus) skierowane prawdopodobnie przeciwko Sigerowi z Brabancji.

W roku 1272 Tomasz opuścił Paryż i powrócił do Neapolu, by założyć tam studium dominikańskie. Obowiązków wykładowcy miał juz niewiele. Zamierzał doprowadzić do końca swoją Summę teologii oraz komentarz do Mauipzrki Szóstego grudnia 1273 roku Tomasz przeżył silne doświadczenie tni$tyczż i kryzys zdrowotny, w wyniku których przestał dyktować swoje teksty ;w one niedokończone. Na prośbę papieża Tomasz w styczniu 1274 r wyruszył na