544443477

14 Tomasz Biernat

siostry i brata. Pod koniec 1946 roku jego rodzina wyjechała w ramach repatriacji natzw. ziemie odzyskane. Wspomina długą podróż wagonami kolejowymi do Polski z rodziną i innymi mieszkańcami wsi, którzy ocaleli z pożogi wojny. Szczególnie zapadł mu w pamięci epizod, gdy jako kilkunastoletni chłopiec zgubił się na stacji w poniemieckim Wrocławiu. Podczas wyprawy po wodę jego pociąg niespodziewanie odjechał, a on został sam wśród zniszczonego miasta. Powojenny chaos, tłumy ludności cywilnej i wojskowej, niemieckie napisy na ulicach i drogowskazach utrudniały mu odnalezienie drogi do miejsca przeznaczenia. Z wiadrem wody i kilkoma śledziami, śpiąc w polu i przypadkowych miejscach, tułał się przez kilka dni, zanim odnalazł bliskich. Jako miody chłopiec Zdzisław Dąbrowski wraz z bliskimi osiadł we wsi Ramułtowice (pow. Środa Śląska, woj. wrocławskie), gdzie jego rodzina otrzymała niewielkie gospodarstwo rolne.

Wojna i wczesny okres powojenny zostały silnie naznaczone w jego świadomości tragicznymi losami osieroconych rodzin i dzieci, zagubionych ludzi, którzy w zawierusze wojny potracili swój dobytek i poczucie bezpieczeństwa. Ten czas cierpienia, wykorzenienia, rozerwanych więzi międzyludzkich i niepewności oraz związane z nimi różne doświadczenia musiały silnie odcisnąć się na psychice młodego człowieka. Wrażliwość na biedę, ludzkie nieszczęście, otwartość na ludzkie potrzeby i gotowość niesienia ludziom pomocy i opieki mają swoje źródło także w wychowaniu rodzinnym. Swemu ojcu, który mimo trudnych warunków materialnych troszczył się jak mógł o rodzinę, zawdzięcza dumę i poczucie godności. Głęboko w pamięci utkwiła mu miłość i opieka samotnej matki, która po tragicznej utracie męża musiała sama zajmować się dziećmi i gospodarstwem, starając się z całych sił zaspokoić potrzeby dzieci, wykształcić je i wychować na dobrych ludzi. Poczucie niezaspokojenia potrzeb związane z biedą, sieroctwem, brakiem bezpieczeństwa lat wojny i powojennych stało się dominantą myślenia Zdzisława Dąbrowskiego o ludzkich potrzebach (także opiekuńczych) i ich znaczeniu dla rozwoju każdego człowieka.

2. Praca pedagogiczna i praktyka wychowawcza

jako obszar naukowej refleksji

W 1947 roku Zdzisław Dąbrowski rozpoczął naukę w Liceum Pedagogicznym we Wrocławiu, które ukończył w 1950 roku. Potem pracował przez kilkanaście lat w różnych placówkach opiekuńczo-wychowawczych, m.in. w Domu Dziecka we Wrocławiu i w Domu Wczasów Dziecięcych w Karpaczu jako wychowawca i kierownik. W 1955 roku rozpoczął służbę wojskową w marynarce wojennej. Jeszcze pod koniec służby uzyskał pozwolenie na podjęcie studiów w trybie zaocznym w Studium Nauczycielskim w Szczecinie, które ukończył w 1957 roku. Rok później zdał egzamin wstępny na studia pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiował w trybie zaocznym. Cztery lata póź-