PICT0012 (25)

prepozytem miechowskim był Henryk, krewny rodziny wójtów wskich⁴⁴, ale dostrzegalne są one już w okresie rządów Probusa⁴⁵.

również na dworze możnymi, szczególnie ze swoimi rówieśnikami, syng^. wysokich dygnitarzy. W dziesięć lat później, w okresie walk o Kraków, wątpliwie będą go oni jeszcze pamiętali. Nie był zatem ten książę w Małop₀> sce osobą nieznaną i uzyskanie przez niego poważnych wpływów wśr^ możnych nie powinno dziwić .

Znacznie mniej wiadomości mamy o zwolennikach Henryka IV p_r. wegoMożemy jednak przypuszczać, że nie zyskał on zaufania możnowła dztwa małopolskiego i wyższej hierarchii kościelnej. Nie znamy bowiem || jednego z wyższych urzędników Leszka Czarnego, zarówno spośród piastu, jących urzędy przed buntem 1285 roku, jak i mianowanych na nie po ii buncie, którego chociaż hipotetycznie można by uznać za stronnika księcia śląskiego. Wolno także sądzić, że nie jego chciało widzieć na tronie wyżs^ duchowieństwo małopolskie. Długoletni konflikt tego księcia z biskupem wrocławskim na pewno nie był dobrą rekomendacją. O wrogiej aspiracjo^ księcia wrocławskiego polityce biskupa Pawła z Przemankowa była już mowa wyżej. Można przypuszczać, że książę ten nie znalazł również uznania wśród wyższego kleru katedralnego. Nie należeli do jego zwolenników także bene. dyktyni tynieccy. W swoim testamencie zobowiązał on bowiem Przemyśla II, swojego następcę w Małopolsce, do wynagrodzenia strat, jakie katedra i klasztor w Tyńcu poniosły w czasie jego panowania. Oczywiście straty te wynikły z represji spowodowanych wrogim ustosunkowaniem się tych insty. tucji kościelnych do księcia wrocławskiego. Brak wszakże podstaw, aby uznać to za dowód poparcia przez nie Władysława Łokietka.

Nie wszystkie klasztory poszły śladem klasztoru w Tyńcu. Zwraca uwagę fakt pominięcia w Roczniku miechowskim elekcji Bolesława płockiego przez rycerstwo, którą to elekcję odnotowały prawie wszystkie pozostałe roczniki. Według Rocznika miechowskiego następcą Leszka Czarnego na tronie krakowskim był Henryk Prawy. Widocznie w klasztorze nie uznano legalności elekcji⁴³. Wyraźne są natomiast powiązania tego klasztoru z mieszczaństwem małopolskim, będącym oparciem rządów śląskich. Liczne wiadomości o tych powiązaniach mamy z czasów nieco późniejszych, gdy

krako-

Imiennie znamy tylko jednego, być może wcale nie najbardziej znaczącego zwolennika księcia śląskiego. Mowa tutaj o Sandomierzaninie Henryku z Wstowa herbu Kuszaba⁴⁶. Wiadomość o nim pochodzi z dokumentu

wystawionego w Brnie 7II1291 roku, na mocy którego przekazywał on w ręce Whcława II zamki otrzymane we władanie od Henryka Prawego⁴⁷. Pozwala to przypuszczać, że Henryk z Wstowa był jednym z najbardziej zaufanych stronników księcia śląskiego. Nie pochodził on z rodu odgrywającego w okresie wcześniejszym znaczniejszą rolę polityczną. Możemy go więc uznać za osobę nową w elicie władzy.

Odrębną kwestią jest stanowisko małopolskiej elity wobec Henryka IV już po ostatecznym zajęciu przez niego całej Małopolski w sierpniu 1289 roku. Podstawą do wnioskowania mogą być tylko ogólne wiadomości o sytuacji politycznej, gdyż nie zachował się żaden dokument Henryka IV lub Władysława Łokietka z tego okresu zawierający świadków małopolskich. Można sądzić, że po stronie Henryka IV opowiedzieli się ostatecznie także niektórzy możni małopolscy spośród wcześniejszych zwolenników Władysława Łokietka. Nie jest wykluczone, że po sierpniu 1289 roku przeszła na stronę księcia śląskiego większość tej grupy, a także znaczny odłam rycerstwa⁴⁸. Wprawdzie sukces Henryka IV osiągnięty został wbrew nadziejom możnych i był wynikiem przewagi militarnej nad Władysławem Łokietkiem, która uwidoczniła się szczególnie wobec wycofania się z walki książąt mazowieckich i opuszczenia księcia kujawskiego przez Rusinów, dotychczasowych sojuszników⁴⁹. Nie byłby jednak Henryk w stanie zająć całej Małopolski i utrzymać się w niej prawie przez rok, gdyby nie uznanie jego rządów przez znaczną część dotychczasowej elity politycznej. Z braku innych źródeł wypada tu jeszcze raz odwołać się do Jana Długosza, który być może i w tym fragmencie korzystał z nieznanego nam obecnie źródła. Podaje on, że podczas zajmowania Krakowa przez Henryka IV w 1289 roku wielu rycerzy dostało się do niewoli i zostało uwięzionych (w tym także biskup Paweł z Przemankowa), a wobec tych którzy nie chcieli uznać jego władzy zastosowano represje. Taki przebieg wydarzeń wynika także z relacji Rocznika Sędziwoja, chociaż nie potwierdza on wiadomości kronikarza o wymuszonym uznaniu władzy Henryka IV przez Małopolan⁵¹. Warto w tym miejscu przytoczyć również sformułowania testamentu Henryka IV o składaniu przysięgi wierności temu księciu⁵². Możemy zatem chyba uznać wiarygodność informacji Długosza, które nie są sprzeczne z innymi źródłami i doskonale je uzupełniają⁵³. Małopolanie dochowali wierności księciu śląskiemu aż do jego śmierci. Świadczy o tym fakt wejścia w życie testamentu tego księcia w części dotyczącej Małopolski.

23

22