PICT0045 (13)

już to dostali się do katalogów krakowskich z domniemaniem, iż są biskupami krakowskimi¹⁴¹.

Ten bardziej intuicyjny niż oparty na rzeczowych podstawach domysł Abrahama, można obecnie poprzeć nowymi argumentami. Uczony ten, nie zajmując się bardziej szczegółowo dziejami kościoła ołomunieckiego, nie zauważył, że biskup ołomuniedd Jan, powołany na tę diecezję — po jej odrodzeniu przez księcia Wratysława, w roku 1063 lub 1067^m, został po swej śmierci w roku 1086 określony w nekrologu ołomunieckim i w rocznikach klasztoru w Hradiszczu jako tercius Morariensis episcopus¹⁴*. Wiedziano więc w Pradze koło roku 1086, że przed Janem było jeszcze dwóch innych biskupów morawskich^ł44.

Jednego z nich wspomina w swej kronice Kosmas. Podaje on, iż przed biskupem praskim Sewerem (1031 - 1067), który zjednoczył w swym ręku rządy nad Czechami i Morawami, był w Ołomuńcu biskupem ktoś noszący imię: Wracen¹⁴⁸. Niektórzy historycy, wychodzący z mylnego założenia, jakoby utworzone w roku 973/4 biskupstwo oło-munieckie miało tylko bardzo krótki żywot i już za rządów biskupa Wojciecha w Pradze (983 - 996) zostało połączone unią personalną z biskupami praskimi, uważali, że ów Wracen jest tą samą osobą co anonimowy biskup morawski z dokumentu arcybiskupa Willigisa z roku 976^14ł. Przeciw temu odezwało się jednak słuszne zastrzeżenie.

¹⁴¹ Zob. przyp. 18.

^,4* Co do okoliczności odrodzenia biskupstwa ołomunieckiego w r. 1063 zob. V. Novotny, Ćeski dEjiny, 1.1:2, Pralia 1913, s. 123 i n.; zob. Cosmae Progensis, Ghronica Bocmorum, lib. U cap. 21, ed. B. Brotholz, s. 112 - 113.

^IU Zob. B. Dudik, Neorologium Olomucense, Archiv f. osfcerreich.. Geechich-te, 59 (1880), s. 653: Obiit Johannos III episcopus Olomucensis; Annales Hrad. — Opat., Anno 1078, Fontes rer. Bohemicarum, t. U, Pr&ha 1872, s. 390; zob. też F. Graus, Neorologium Bohcmioum-Martyrologium Pragense, Ceskoslóvenskjr tasopis historicky, 15 (1967), s. 793.

¹⁴⁴ Zob. tutaj F. Graus, Bóhmen zwisohen Boyem und Saohsen. Zur behmisefien Kirchengesohiohte des 10. Jahrhunderts, Historica, 17 (Praha 1969), s. 15 - 16.

>** Cosmae Pragensis, Ghronica, lib. II cap. 21, s. 113: Fertur autem, quod fu twe t in Moravia anto tempom Severi quidam episcopus, ut reor, nomine Wracen.

¹⁴⁴ Por. A. Naeglc, Kirohongesohiohtc Bóhmens, t. U, s. 479; V. Novotny,

że skoro ów Wracen miał pełnić swe pasterskie obowiązki „przed biskupem Sewerem”, to wypadnie słuszniej umieścić lata jego rządów bezpośrednio przed rokiem 1031¹⁴⁷. Tę tradycję o istnieniu jakiegoś samodzielnego biskupa ołomunieckiego w latach dwudziestych XI stulecia wspierają zapiski nekrologiczne o biskupie Janie.

Nie znamy lat rządów Wracena, ale trzymając się treści powyższej informacji wypada założyć przed Wracenem istnienie — co najmniej — jeszcze jednego biskupa. Licząc się jednak z faktem, że pierwszy biskup ołomuniecki objął rządy koło roku 974, a biskup Wracen zmarł przed rokiem 1031, musielibyśmy przyjąć, że obaj oni byli wyjątkowo długowieczni, skoro na każdego z nich wypadło prawie po trzydzieści lat rządów. Niemożliwe to nie jest, ale jest mało prawdopodobne.

W tej sytuacji trzeba się wpierw zapytać, jakim prawem biskup praski Sewer objął w roku 1031 rządy nie tylko w Pradze, lecz także w Ołomuńcu. Kto go do tego upoważnił, czyli inaczej mówiąc, kto wprowadził go na ten urząd? Sytuację tę wyjaśnią najlepiej zmienne dzieje polityczne Moraw w tych czasach.

Wiadomo, że Bolesław Chrobry, zająwszy w roku 1003 Pragę, opanował też po drodze Morawy, a choć w roku następnym Pragę, tj. Czechy utracił, to jednak utrzymał się w posiadaniu Moraw¹⁴⁸. Tym samym całe biskupstwo ołomunieckie znalazło się w obrębie państwa polskiego. Jeżeli Wracen był biskupem ołomunieckim bezpośrednio przed Sewerem, to wówczas mógł otrzymać inwestyturę tylko na mocy decyzji Bolesława Chrobrego. Diecezja ołomuniecka była częścią archidiecezji mogunckiej, a więc i sakrę biskupią winien on był otrzymać z rąk arcybiskupa mogunckiego. Nie można jednak wykluczyć, iż mógł ją otrzymać z rąk metropolity gnieźnieńskiego, aby tą drogą zdążać do podporządkowania siebie Gnieznu.

Ćeslcó dójmy, t. I: 1, s. 609; w literaturze polskiej przygodnie J. Widajewioz i K. Buczek.

¹⁴⁷ Zob. H. Łowmiański, Początki Polski, t. IV s. 437 przyp. 1368; W. Swoboda, Wraoen, Słown. Staroż. Slow., t. VI, Wrocław 1977,s. 696 - 597.

^1U Zob. V. Novotny, Ćeski dłjiny, 1.1: 1, s. 681 i n.; S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Lwów 1925, s. 180 i n.; A. F. Grabski, Bolesław Chrobry — Zarys dziejów polityoznyoh i wojskowyóh, Warszawa 1964, s. 131 i n.

15$