Pozytywizm leksykon literatury polskiej8

- mające| służyć polityce prawdy historyczno). Stańczycy mieli decydujący glos w Sejmie Krajowym oraz wpływy w parlamencie wiedeńskim. Dysponowali środkami finansowymi, pozwalającymi im utrzymywać biblioteki, muzea, wydawnictwa. Opcje mieszczańsko-liberalne manifestowano w „Gazecie Narodowej" oraz w „Dzienniku Polskim". Od 1870 r. Galicja stała się regionem wiodącym prym w rozwoju życia naukowego oraz intelektualnego. W Krakowie i Lwowie aktywnie funkcjonowały uniwersytety, we Lwowie w 1877 r. otwarto politechnikę, w Dublanach działała szkoła rolnicza. Warto podkreślić fakt powstania w Krakowie w I. 1871 -1873 Akademii Umiejętności - ogólnonarodowego ośrodka kierującego życiem naukowym oraz we Lwowie - Polskiego Towarzystwa Historycznego, Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, wydającego „Pamiętnik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza" (dziś „Pamiętnik Literacki").

W I. 1859-1867 zniesiono w Galicji ograniczenia prawne ludności żydowskiej, wprowadzono też równouprawnienie języka ukraińskiego. Jednakże niski poziom rolnictwa (gospodarstwa galicyjskie liczyty przeciętnie 4 morgi), wiejski analfabetyzm (80% w 1890 r.), brak uprzemysłowienia, najwyższy procent śmiertelności w Europie, czynią z Galicji obszar pełen kontrastów.

Germinal

Powieść > Emila Zoli z 1885 r., uważana przez krytykę literacką za wybitne osiąnięcie > naturalizmu. Interpretacja tytułu ma dwojakie uzasadnienie. Etymologicznie germinal pochodzi od wyrazu germe (zarodek, kiełek), ale też stanowi nazwę pierwszego miesiąca wiosny w kalendarzu rewolucyjnym (stosowanym w I. 1793-1806 i w okresie Komuny Paryskiej). Bohaterem jest Stefan Lantier, który zatrudnił się w kopalni węgla w Montsou. Związany z Międzynarodówką Robotniczą, pojmując rewolucję jako zjawisko rozwoju sit witalnych w społeczeństwie, stanął na czele strajku, spowodowanego tragiczną sytuacją materialną mieszkańców osady i ciężkimi warunkami pracy w kopalni. Gdy skończyła się obiecana przez Międzynarodówkę pomoc, desperacji górników nie można byto powstrzymać. Właściciele kopalni skierowali przeciw zbuntowanym robotnikom oddziały wojska i ogłosili amnestię dla górników pod warunkiem zaprzestania strajku. Stefan wrócit do pracy, jednakże Suwarin, zwolennik terrorystycznej wizji rewolucyjnej, zdecydował się na akcję sabotażową; spiłował strop chodnika, który runąf> powodując śmierć wielu pracujących pod ziemią górników, między innymi Katarzyny, w której Stefan byt zakochany. Lantier, przeżywszy katastrofę, wyjechał do Paryża i postanowił resztę życia poświęcić poprawie losu proletariatu.

Powieść wypełniona naturalistycznymi obrazami życia górniczego, którego treścią jest zaspokajanie głodu i potrzeb seksualnych, scenami gwattu i przemocy, zaszokowała publiczność I krylykę literacką. Autor niezwykle szczegółowo opisał atmosferę towarzyszącą pracy górników, realistycznie oddając dźwięki, barwy i zapachy mroc zno) kopalni Motywacje zachowania bohaterów również sprowadzone zostały do sfery doznań zmysłowych: zaspokojenia głodu, popędu płciowego oraz instynktownej walki o przetrwanie. Trudna egzystencja górników sprawia, że zostają pozbawieni życia wewnętrznego.

Krytykowano myśl przewodnią Germinal oraz całego cyklu Zoli Rougon-Mac-guartowie, opartą na założeniu, iż w sytuacjach ekstremalnych ujawnia się w człowieku pierwotna, odziedziczona po przodkach natura.

Gloria victis __

Fragment obrazu A. Grottgera Pożegnanie z cyklu Wojna IV

Wydany w 1910 r. zbiór nowel > Elizy-Orzeszkowej; powstat po zniesieniu cenzury w 1905 r. Orzeszkowa złożyła osobisty hotd pąwstańcom styczniowym (> powstanie styczniowe), i ukazując konfrontację losów indywidualnych bohaterów z prawami wielkiej historii, przeciwstawiła ówczesnym rewolucjonistom chwatę i patos walki narodowej. Nowela Oni pokazuje sylwetkę Romualda Traugutta, Oficer - zrusyfikowanego żołnierza, w którym odzywają się uczucia patriotyczne, Hekuba - przeżycia matki, której wszyscy synowie giną w powstaniu, a córka ucieka z rosyjskim generałem. Tekst tytułowy opowiada o klęsce powstańców w lasach horeckich. Utrzymane w tonie elegijno-patetycznym nowele z cyklu Gloria victis, są swego rodzaju literacką amboną, na której autorka rozlicza się nie tylko z klęską powątania, ale też z duchową klęską catego pokolenia. Obraz wydarzeń 1863 r. w Gloria vicłis jest artystycznie i stylistycznie słabszy od innych utworów Orzeszkowej, podejmujących tematykę powstańczą. Elegia dominuje nad relacją faktów, nadmiar patosu i alegorii wptywają na monotonię nastroju tych nowel. Idealizując swych bohaterów, autorka uprościła fabułę historyczną. Nawiązując do cyklów rysunkowych > Artura Grottgera, z dużym zaangażowaniem emocjonalnym potrafiła jednak przekazać powstańczą atmosferę litewskich dworków i zaścianków.