Pozytywizm leksykon literatury polskiej9

F. Kostrzewski, Czytelnicy „Tygodnika Ilustrowanego"

Konopnicką na czele. Publikował ich opowiadania, ale także powieści w odcinkach (m.in. > Faraona). Współpracę z najwybitniejszymi pisarzami zapewni) sobie również w okresie Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego.

„Tygodnik Ilustrowany" odznacza) się doskonalą szatą graficzną. Zamieszczał drzeworytnicze reprodukcje wielu obrazów, portrety znanych osobistości, sceny z grywanych aktualnie sztuk teatralnych, obrazki rodzajowe z życia Warszawy, miast prowincjonalnych i wsi, także z obcych krajów. Dzięki temu pismu czytelnicy mogli „zobaczyć" prerię amerykańską, salony paryskie, zwierzęta afrykańskie itd. Pod koniec wieku wprowadzono zdjęcia fotograficzne. Z „Tygodnikiem" współpracowali Juliusz Kossak, Wojciech Gerson, Franciszek Kostrzewski, bracia Gierymscy i inni wybitni malarze i graficy (> malarstwo).

typowość > postać literacka, > realizm —

'

ll

wl

Urbanowska Zofia ....................——

(1849, Kowalewek k. Konina - 1939, Konin). Autorka utworów dla dzieci i młodzieży (> literatura dla dzieci i młodzieży). Pracowała jako guwernantka w znanej warszawskiej pensji Jadwigi Sikorskiej. Debiutowała powieścią Cudzoziemiec (1883), jednakże rozgłos przyniosła jej książka Gucio zaczarowany (1884), popularyzująca wiedzę przyrodniczą opowieść o niegrzecznym chłopcu, którego wróżka zamieniła w muchę, żeby poznał świat pracowitych owadów i wśród nich nauczył się pracować. Następna „powieść z tezą" Urbanowskiej, Księżniczka (1886), która otrzymała nagrodę > „Tygodnika Ilustrowanego", jest utworem dydaktyczno-moraliza-torskim, skonstruowanym według kanonu pozytywistycznej > literatury tendencyjnej. Bohaterka Księżniczki, panienka z dobrego domu, zostaje postawiona wobec trudnej sytuacji bankructwa finansowego rodziców, samodzielnie podejmuje więc pracę zarobkową i staje się wyemancypowaną kobietą - obywatelką.

W powieści Atlanta (1893), w której wykorzystała motywy baśniowe. Urbanowska powróciła do tematyki fantastyczno-przyrodniczej. Kolejny utwór, Wszechmocni (1893), miał być przeznaczonym dla młodzieży męskiej odpowiednikiem Księżniczki. Jednym z ostatnich poważniejszych artystycznych przedsięwzięć Urbanowskiej była Róża bez kolców (1903) - powieść krajoznawcza, wyrażająca zafascynowanie pisarki przyrodą, folklorem i historią Tatr (> Tatry w literaturze pozytywizmu).

utylitaryzm    ■mmmmmmwmmmmmammmmmmmmmmmmmmmtmm

Zapoczątkowany przez Jeremy'ego Benthama (1748-1832), kontynuowany przez > Johna Stuarta Milla i anglosaskich myślicieli okresu > pozytywizmu pogląd etyczny, głoszący, iż użyteczność społeczna jest najwyższą wartością ludzkich poczynań. Konskewencją jest akceptacja poszczególnych grup społecznych ze względu na ich produktywność. Realizacja zasady utylitaryzmu miała na celu osiągnięcie przez ludzkość 'stanu najwyższego szczęścia. W polskiej publicystyce pozytywistycznej, > Piotr Chmielowski,