78634 Pozytywizm leksykon literatury polskiej4

Z teki Grottgera

Cykl poetycki > Marii Konopnickiej, stanowiący literacką ilustrację cyklów rysunkowych > Artura Grottgera: Wojny i Lituanii, Polonii i Warszawy. W skład cyklu wchodzą też opowiadania pt. Powieści Sawy.

Wiersz pt. Utuania został nagrodzony na konkursie > „Tygodnika Ilustrowanego" w 1886 r. Powtarzając za Grottgerem romantyczno-patriotyczną interpretację mitów > powstania styczniowego, Kononpnicka próbowała stworzyć literacką interpretację jego kartonów, pokazując dramatyczną historię przez pryzmat przeżyć psychicznych bohaterki - wiejskiej kobiety, która w powstaniu styczniowym traci swoich najbliższych. Podobną fabułę ma utwór Wojna, w którym autorka opisała przeżycia matki po stracie syna w powstaniu. Z tradycji mesjanizmu przejęła Konopnicka patriotyczną metaforykę biblijną (symbol Matki-ludzkości przeżywającej dramat pod krzyżem Chrystusa). W Powieściach Sawy wykorzystała motywy historyczne, sięgając do okresu insurekcji kościuszkowskiej.

Ukształtowała portrety narodowych bohaterów: Kościuszki, Głowackiego, Kilińskiego jako apostołów i męczenników wolności i wpisała ich losy w przestrzeń Baru, Pragi, Belwederu, Woli.

Konopnicka stworzyła swego rodzaju „kalendarz historyczny", wyrażając emocjonalny stosunek do powstania styczniowego, w którym poległ jej ukochany brat Jan Wasilowski, a także swoje osobiste fascynacje twórczością Grottgera.

Zagłoba Jan Onufry

Mieczysław Pawlikowski jako Zagłoba z Magdaleną Zawadzką jako Basią w filmie J. Hoffmana Pan Wołodyjowski

Postać występująca we wszystkich częściach Trylogii > Henryka Sienkiewicza, najpopularniejszy bohater literatury polskiej. Byl to „gruby szlachcic, który miał bielmo na jednym oku. a na czole dziurę wielkości talara, przez którą świeciła naga kość". Początkowo w > Ogniem i mieczem reprezentował znany od wieków typ „żotnierza-samochwaty", prawił, jak Papkin z Zemsty Aleksandra Fredry, o swoich niesłychanie walecznych czynach, zabawiał w karczmach przygodnych kompanów niezwykłymi opowieściami, by dobrze wypić i zjeść na ich koszt. Jest najbardziej klasycznym

przedstawicielem staropolskie) kultury N.iimuokia|, znane| Sienkiewiczowi doskonale z Pamiętników Jana Chryzostoma Paska i innych utworów tego rodzaju Ów pr/eśmios/ny lucec|onlsla, upój I Igarz wykazał jednak wiele siły charakteru, gdy wa/yl siy wyrwać z rąk okrutnego Bohuna Helenę i prowadzić ją w przebraniu przez obszary ogarnięte woiną i opanowane przez Kozaków oraz zbuntowanych chłopów. W całej petni objawił się wtedy jego wielki spryt, umiejętność wychodzenia z największych nawet opresji.

Jako „żolnierz-samochwal" byt tchórzem podszyty, unikat bezpośredniego udziału w bitwach, ale gdy już do tego musiało dojść, potrafił pokonać własną słabość i podjąć walkę, a ponieważ sprzyjało mu szczęście, jak w starciu z groźnym Burlajem i podczas przypadkowego zdobycia sztandaru nieprzyjaciela, nie doznawał uszczerbku na honorze i sławie. Chętnie wyręczał się walecznymi przyjaciółmi i przypisywał sobie ich zasługi („Usieklim Bohuna! " - chwalił się po pojedynku Wołodyjowskiego z kozackim watażką). Weronie tych przyjaciół pełnił funkcję mądrego doradcy. Dzięki niezwykle pomysłowym fortelom ratował ich w krytycznych sytuacjach: dwukrotnie wyrwał Helenę z rąk Bohuna, yv > Potopie wydobył się wraz z oficerami z niewoli Radziwiłła bałamucąc nierozgarniętego Rocha Kowalskiego, w > Panu Wołodyjowskim wyprowadził podstępem Michała z klasztoru kamedułów. Więzi z przyjaciółmi stawały się coraz silniejsze. Nie mając własnego domu ani rodziny zamieszkał po wojnie kozackiej u Skrzetuskich, później przylgnął do Wołodyjowskich, naraiwszy Michałowi Baśkę'„hajduczka". Wszystkie sceny z Zagłobą tryskają humorem. Nikt tak jak on nie potrafił sypać dowcipami i opowiadać prześmiesznych facecji, często rubasznych i nieprzystojnych, wywołujących zażenowanie nie tylko wśród płochych panienek, ale nawet u Skrzetuskiego i Podbipięty („Hadko słuchać!"). Ale lubiano go i tolerowano wszystkie jego słabości.

Zbrodnia i kara ^

> Powieść psychologiczna > Fiodora Dostojewskiego z 1866 r. Bohaterem jest 23-letni student prawa, Rodion Romanowicz Raskolnikow, zabójca li-chwiarki Alony Iwanowny i jej siostry Lizawiety Iwanowny. Opowieść koncentruje się na owej zbrodni popełnionej w imię doktrynerskich idei, uzasadniających możliwość przekraczania prawa dla usunięcia panującego zla. Akcja toczy się w Petersburgu - „mieście cierpienia", zbudowanym kosztem morderczej pracy „męczenników” - skazańców, poddanych samowoli potężnego władcy. Wielkomiejski pejzaż, a w nim cerkwie, sobory, bioto, mgliste zaułki, karczmy, domy publiczne, wyznaczają mroczną przestrzeń powieści (> miasto). Fabuła skoncentrowana jest na dramacie wewnętrznej walki bohatera z własnym, dręczącym go nieustannie sumieniem. Utwór zawiera zarazem charakterystyczne cechy powieści sensacyjnej