PwTiR162

ROZDZIAŁ

10

Odpowiedzialność cywilna w turystyce

i rekreacji

10.1. Odpowiedzialność organizatora turystyki za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o imprezę turystyczną

Pierwotna regulacja zasad oraz zakresu odpowiedzialności kontraktowej organizatora turystyki w ustawie o usługach turystycznych z 1997 r. była niepełna i w znacznej sprzeczności z ustaleniami dyrektywy 90/314/EWG w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek. Ten stan rzeczy był krytykowany w nauce prawa i te uwagi krytyczne zostały w części wykorzystane przy nowelizacji omawianej ustawy w 2000 r. Obecnie podstawy prawne tej odpowiedzialności są oparte na zasadzie ryzyka. Jest to rozwiązanie prawne oczywiście korzystne dla klientów biur podróży organizujących imprezy turystyczne. To na organizatorze turystyki spoczywa ciężar wykazania okoliczności zwalniających go od odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, powstałego z umowy o świadczenie usług turystycznych. Wyłączenie omawianej odpowiedzialności może nastąpić tylko przez wykazanie przynajmniej jednej z określonych w ustawie okoliczności zwalniających, które są ujęte w sposób zobiektywizowany. Jedną z nich jest działanie lub zaniechanie klienta jako wyłączna przyczyna niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez organizatora turystyki. Przy tym wcale nie musi to być zachowanie zawinione przez klienta. Wystarcza wykazanie np. braku koniecznej współpracy ze strony klienta przy wykonywaniu zobowiązania i niezgłoszenie się na czas do odprawy na lotnisku.

Drugą okolicznością zwalniającą organizatora turystyki od omawianej odpowiedzialności jest działanie lub zaniechanie osób trzecich. Chodzi tutaj jedynie o osoby nieuczestniczące w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie. Działania i zaniechania podwykonawców oraz ich pracowników i osób działających na ich zlecenie nic mogą więc w żadnym wypadku być podstawą zwolnię-

nia organizatora od odpowiedzialności. Za uczestnictwo tych osób przy realizacji imprezy turystycznej jej organizator odpowiada na zasadzie ryzyka i nie może się zwolnić dowodem braku winy własnej w wyborze tych osób lub nadzorze nad nimi. Trzeba podkreślić, że postępowanie osób trzecich jedynie wówczas może być uznane za okoliczność zwalniającą, jeśli ich działań lub zaniechali nic można było przewidzieć ani uniknąć. Wykazanie tych dodatkowych uwarunkowań także obciąża organizatora turystyki. Przykładem tego rodzaju okoliczności może być atak terrorystyczny.

Trzecią okolicznością zwalniającą organizatora turystyki od analizowanej odpowiedzialności jest siła wyższa. Jej przykładem może być w szczególności sztorm, lawina, czy uderzenie pioruna lub inne działania przyrody o charakterze katastrofalnym, ale także zdarzenia nadzwyczajne w postaci zaburzeń życia zbiorowego, jak np. zamieszki lub działania wojenne. Rozumienie tego pojęcia w prawie polskim jest bardziej rygorystyczne niż określone w dyrektywie 90/314/EWG, która ujmuje je szerzej. Powoduje to w konsekwencji poszerzenie zakresu odpowiedzialności organizatora turystyki w porównaniu z ustalonym w tej dyrektywie, co jednak jest dopuszczalne. Powołana dyrektywa wyraźnie zezwala na to, aby prawo wewnętrzne w celu ochrony konsumenta zawierało ustalenia bardziej rygorystyczne niż w dyrektywie.

Dla ochrony uczestników imprez turystycznych omawiane przepisy ustawy o usługach turystycznych nałożyły na organizatorów turystyki obowiązek udzielania pomocy poszkodowanym klientom w czasie trwania określonej imprezy także w sytuacji, gdy wyłączona jest odpowiedzialność danego organizatora za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych. Taki też cel ma zakaz wprowadzony w 2000 r. do omawianej ustawy, zgodnie z którym nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć wyżej omówionej odpowiedzialności w drodze wyboru obcego prawa. Nie stoi to jednak na przeszkodzie, aby wiążąca Polskę umowa międzynarodowa przewidywała ograniczenia odpowiedzialności kontraktowej organizatora turystyki. Oczywiście powinna to być ratyfikowana umowa międzynarodowa, jak np. Konwencja Warszawska z 1929 r., Konwencja Montrealska z 1999 r., COTEF z 1980 r.. Konwencja Ateńska z 1974 r., czy Konwencja Europejska z 1962 r. o odpowiedzialności osób utrzymujących hotele za rzeczy wniesione przez gości hotelowych.

Nowym rozwiązaniem prawnym wprowadzonym do ustawy o usługach turystycznych podczas jej nowelizacji w 2000 r. jest możliwość ograniczenia odpowiedzialności organizatora turystyki za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług w czasie imprezy turystycznej do dwukrotności ceny danej imprezy turystycznej względem każdego klienta. W istocie chodzi tutaj o ograniczenie wysokości odszkodowania, a nie ograniczenie odpowiedzialności. Zgodnie z przepisami omawianej ustawy następuje to w razie umieszczenia w treści urno-