PwTiR175

348 Rozdział 10

tym, że za bagaż przewożony przez podróżnego ze sobą przewoźnik ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika. Co do bagażu powierzonego przewoźnikowi zaś przepisy kodeksowe odsyłają do zasad odpowiedzialności przewidzianych dla przewozu rzeczy. Ponadto przepisy te ustalają roczny termin przedawnienia roszczeń z umowy przewozu osób, liczony od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany. Wobec obowiązywania w tych kwestiach licznych przepisów przewozowych szczególnych wskazane regulacje kodeksowe nie mają znaczenia praktycznego.

W kwestiach przewozu bagażu prawo przewozowe z 1984 r. ustala, że za rzeczy przewożone ze sobą pod nadzorem podróżnego przewoźnik ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy szkoda powstała z jego winy. Wystarcza najmniejszy stopień winy przewoźnika, ale udowodnienie tego nie jest sprawą prostą. Tylko w razie zniszczenia lub uszkodzenia bagażu w wypadku, któremu uległ dany środek transportowy, kwestie dowodowe nie stwarzają większego problemu. Wtedy bowiem wina przewoźnika jest z reguły oczywista, a przy tym roszczenie odszkodowawcze może być dochodzone w ramach reżimu odpowiedzialności deliktowej.

Inna sytuacja występuje, gdy podróżny umieści przewożone ze sobą rzeczy w miejscu wskazanym przez przewoźnika lub na ten cel przeznaczonym, nie mając możliwości sprawowania nad nimi nadzoru. Tak jest w razie umieszczenia bagażu w zamykanym schowku w autobusie komunikacji międzymiastowej albo w specjalnym bagażniku na narty znajdującym się z tyłu autobusu. Zgodnie z ustaleniami prawa przewozowego przewoźnik odpowiada za takie rzeczy podróżnego jak za przesyłkę. Oznacza to istnienie odpowiedzialności kontraktowej opartej na zasadzie ryzyka. Od tej odpowiedzialności zwalniają przewoźnika trzy ogólne przyczyny egzoneracyjne: siła wyższa, właściwości rzeczy stanowiących przesyłkę oraz okoliczności ieżące po stronie podróżnego, nie wywołane winą przewoźnika. Ponadto jednak powołane przepisy przewidują zwolnienie przewoźnika od odpowiedzialności także wtedy, jeśli utrata, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstały z jednej ze szczególnych okoliczności zwalniających, do jakich zaliczono m.in. brak, niedostateczność lub wadliwość opakowania, jak też oddanie do przewozu rzeczy wyłączonych z przewozu lub przyjmowanych na warunkach szczególnych. Powoduje to znaczne ograniczenie zakresu odpowiedzialności przewoźnika i to tym bardziej, że wykazanie przezeń samej tylko możliwości powstania szkody wskutek tego rodzaju szczególnej przyczyny powoduje istnienie domniemania prawnego, iż szkoda z takiej przyczyny wynikła. W rezultacie następuje więc przerzucenie ciężaru dowodu na poszkodowanego, który musi próbować obalić wskazane domniemanie.

Powyższe zasady odpowiedzialności kontraktowej przewoźnika jak za przesyłkę znajdują zastosowanie do sytuacji, gdy podróżny korzysta z pomieszczę-nia przeznaczonego do spania w środku transportowym należącym do odrębnego przedsiębiorstwa eksploatującego przystosowane w ten sposób środki transportowe. Przepisy omawianej ustawy ograniczają wskazaną odpowiedzialność prowadzącego takie przedsiębiorstwo jedynie do rzeczy zazwyczaj wnoszonych do takich pomieszczeń. Należy uznać, że obejmuje to nie tylko wagony sypialne, ale również wagony z miejscami do leżenia, gdyż te tzw. kuszetki służą przecież także do spania, choć w gorszych warunkach. Prawo przewozowe nie definiuje pojęcia rzeczy zazwyczaj wnoszonych do pomieszczeń przeznaczonych do spania w środkach transportowych, a w nauce prawa wyrażono pogląd, że kryteria ocen w tym zakresie mogą zmieniać się z upływem czasu. W rozumieniu omawianych przepisów zdaniem A. Kolarskiego nie są takimi rzeczami pieniądze, papiery wartościowe i cenne przedmioty, chociaż w praktyce zwłaszcza pieniądze z reguły są wnoszone przez osoby korzystające z pomieszczeń przeznaczonych do spania w środkach transportowych. Bardziej przekonujące jest stanowisko M. Nesterowicza, że rzeczy zazwyczaj wnoszone to rzeczy osobistego użytku, w tym również cenny zegarek, czy złote kolczyki, pierścionek lub obrączka służące do codziennego użytku, a także sprzęt turystyczny lub sportowy, aparat fotograficzny, kamera filmowa, radio itp. Trzeba podkreślić, że za inne rzeczy niż zazwyczaj wnoszone do tego rodzaju pomieszczeń w środkach transportowych prowadzący przedsiębiorstwo eksploatujące takie środki ponosi odpowiedzialność jedynie w razie przyjęcia rzeczy na prze-chow^ranie, co w praktyce nie występuje, albo gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa prowadzącego takie przedsiębiorstwo lub osoby przezeń zatrudnionej.

Zgodnie z ustaleniami prawa przewozowego z 1984 r. wysokość odszkodowania za utracony lub uszkodzony bagaż podróżnego, należnego od przewoźnika lub prowadzącego przedsiębiorstwo eksploatujące środki transportowe z pomieszczeniami do spania, nie może przewyższać zwykłej wartości rzeczy. Przy tym przedsiębiorcy ci zasadniczo nic ponoszą odpowiedzialności za utratę lub uszkodzenie pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności, przedmiotów mających wartość naukową lub artystyczną oraz innych cennych przedmiotów. Tylko w razie przyjęcia tego rodzaju rzeczy na przechowanie, co przecież się nie zdarza, oraz w wypadku wyrządzenia szkody z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa takich przedsiębiorców lub osób u nich zatrudnionych podróżni mogą dochodzić omawianych roszczeń odszkodowawczych. Nie sposób uznać tych ustaleń za korzystne dla poszkodowanych podróżnych. Trzeba jeszcze dodać, że w grupowych przewozach osób dochodzenie wyżej omówionych roszczeń odszkodowawczych dotyczących utraty, ubytku lub uszkodzenia bagażu należy do poszczególnych uczestników tego rodzaju przewozu.

Odrębnie są uregulowane roszczenia kontraktowe dochodzone w razie przewozu drogą morską pasażera i jego bagażu. W tych kwestiach k.m. prze-