Scan 140410 0094

W niniejszym opracowaniu badamy doświadczenia pracowników, wykorzystanie siły roboczej, organizację pracy i rolę państwa w czeskich fabrykach Foxconna'. Podczas ostatnich lat środki masowego przekazu poświęcały wiele miejsca samobójstwom pracowników w chińskich fabrykach Foxconna, rzadko natomiast zajmowały się jego fabrykami w Europie Wschodniej^{1 2}. Podstawą tej pracy jest około 60 wywiadów z miejscowymi i przyjezdnymi pracownikami oraz rozmowy ze specjalistami z ośrodków produkcyjnych w Czechach. W dwóch zakładach zatrudnionych jest tam od 8 do 9 tys. osób, które produkują dla najważniejszych międzynarodowych marek (HP, Chimei-Innolux, Cisco, a do niedawna również dla Apple’a). Wśród personelu widać wyraźny podział na bezpośrednio zatrudnionych na czas nieokreślony i osoby zatrudnione za pośrednictwem międzynarodowych agencji pracy tymczasowej. Maksymalnie elastyczna produkcja, duża rotacja kadr i obniżenie kwalifikacji siły roboczej rodzą potrzebę nieustannego dopływu rąk do pracy z Unii Europejskiej (EU) i terenów do niej przyległych. Wśród zatrudnionych prawie 50 proc. stanowią imigranci z EU (Słowacja, Polska, Rumunia, Bułgaria) lub innych krajów (Mongolia, Ukraina, Wietnam). Większość z nich rekrutowana jest przez agencje pracy tymczasowej i mieszka przeważnie w internatach poza terenem fabryki.

„Madę in EU" na sposób chiński?

Czechy są szczególnego rodzaju strefą eksportową, w której międzynarodowe koncerny mogą eksperymentować z różnymi formami zatrudniania ludzi, zapewniając średni europejski poziom płac. Produkcję przemysłową wspierają rozwiązania stworzone przez kilka państw wschodnioeuropejskich w celu przyciągnięcia zagranicznych inwestorów³. Foxconn uzyskał 10-letnią ulgę podatkową, a ponadto przyznano mu prawo oznaczania swoich produktów formułą „Madę in Europę” zamiast „Madę in China”⁴. Kraje wschodnioeuropejskie odgrywają kluczową rolę w produkcji technicznych urządzeń informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) na rynek europejski. Pierwszym z nich, gdzie producenci ICT założyli swoje fabryki, były Węgry, które dotąd pozostają

1

   To skrócona wersja artykułu. Pełną wersję z licznymi cytatami wypowiedzi pracowników można znaleźć pod adresem: thttp://www.gongchao.org/de/islaves-buch/foxconn-in-tschechien.

2

   Oprócz dwóch fabryk w czeskich Pardubicach i Kurnej Horze jest jeszcze zakład w Nitrze w sąsiedniej Słowacji. Znajdują się tam linie produkcyjne dla płaskoekranowych telewizorów Sony.

3

   J. Drahokoupil, „The Investment-Promotion Machines: The Politics of Foreign Direct Invest-ment Promotion in Central and Eastem Europę”, w: Europe-Asia Studies, t. 60, nr 2,2008, s. 197-225.

4

   „Foxconn w Czechach został zwolniony z podatku na okres 10 lat. (...) Produkując w UE, firmy takie jak Foxconn i Changhong unikają również 14 proc. cła, które Bruksela pobiera od telewizorów produkowanych w Chinach” (Evertiq, „Asian EMS-firms discover Eastem Europę”, 5 stycznia 2007, http://evertiq.com/news/6299, dostęp 26 października 2012).