s 170 171

ROZDZIAŁ 6

170

Zadaniem nauczyciela starającego się o awans jest napisanie planu no woju zawodowego na okres stażu z uwzględnieniem:

•    specyfiki i potrzeb szkoły,

•    zadań do wykonania zgodnie z rozporządzeniem o awansie zawodu wym,

•    wymagań kwalifikacyjnych potrzebnych do uzyskania danego stopu u awansu,

•    wiedzy, umiejętności i doświadczenia.

Zasady awansu zawodowego nauczyciela stały się jednym z filarów re* formy oświaty z 2000 r. Czterostopniowa ścieżka awansu kładzie nacisk na rozwój nauczyciela, nie premiuje zaś - tak jak to było przed reformą-przede wszystkim stażu pracy pedagogicznej, niezależnie od zaangażowania na uczyciela w pracę i uzyskiwanych efektów.

Pierwszy etap reformy polegał na nadaniu stopni awansu zawodowego z mocy prawa. Wszyscy nauczyciele pozostający w stosunku zatrudnienia w dniu 6 kwietnia 2000 r. uzyskali właśnie ex lege określony stopień awansu zawodowego zgodnie z przepisami art. 7 ust. 1,3 i 4 oraz art. 10 ust. 3-5 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 19, poz. 239). Stopień nauczyciela mianowanego otrzymali nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy na podstawie mianowania, a także nauczyciele zatrudnieni w tym dniu na podstawie umowy o pracę i spełniający warunki do zatrudnienia na podstawie mianowania lub wcześniej zatrudnieni na podstawie mianowania. Stopień nauczyciela kontraktowego otrzymali nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy na podstawie umowy o pracę i spełniający wymagania kwalifikacyjne. Stopień nauczyciela stażysty otrzymali zaś nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie ustawy na podstawie umowy o pracę i niemający wymaganych kwalifikacji.

Z dniem wdrożenia nowego systemu awansu zawodowego zdecydowana większość czynnych zawodowo nauczycieli uzyskała stopień nauczyciela mianowanego (76% ogółu), co wpłynęło na proces wdrażania systemu w następnych latach, między innymi przez dużą liczbę postępowań o nadanie stopnia nauczyciela dyplomowanego. Pierwsze lata reformy to także tak zwane przyśpieszone ścieżki awansu zawodowego w latach 2000-2003, na które można było wejść w okresie przejściowym do 5 kwietnia 2003 r., zgodnie z zasadami określonymi w przepisach rozdziału 3a Karty Nauczyciela.

Koncepcja awansu zawodowego nauczyciela niewątpliwie przyczynia się do zmiany oblicza polskiej szkoły, a nawet funkcjonowania całego systemu oświaty. Podkreśla się, że „aktywność zawodowa nauczycieli skutkuje po-171

AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA

pi nwą jakości realizowanego procesu dydaktycznego: nowoczesne metody i techniki nauczania sąjuż codziennością w praktyce nauczycielskiej, szkoły przedstawiają coraz szerszą ofertę zajęć dodatkowych oraz stały element pracy szkół stanowią działalność profilaktyczna i opiekuńcza, a także praca i dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Z drugiej jednak strony niepokoją wyniki sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych, z których wynika, że polska szkoła wciąż jeszcze koncentruje się na przekazywaniu 1 egzekwowaniu wiedzy kosztem umiejętności. Nauczyciele ubiegający się o kolejne stopnie awansu zawodowego przyznają, że częściej planują i podejmują działania dotyczące opieki, wychowania czy profilaktyki, aniżeli zadania związane z realizacją zajęć edukacyjnych”²⁴⁸.

Trudno jest jednoznacznie podsumować i określić skutki wywołane wprowadzeniem zasad awansu zawodowego nauczyciela. Niewątpliwie wzrosło znaczenie dyrektora szkoły, który ma wpływ na ocenę pracy nauczyciela, większą rolę ogrywają także organ sprawujący nadzór pedagogiczny i organ prowadzący, gdyż uzyskały one większy wgląd w codzienne życie szkoły.

Procedura awansu zawodowego nauczyciela stażysty na stopień nauczyciela kontraktowego

Zgodnie żart. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela osoba rozpoczynająca pracę w szkole i mająca wymagane kwalifikacje jest zatrudniana na okres jednego roku szkolnego w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego. Istnieje również możliwość zatrudnienia osoby rozpoczynającej pracę w szkole w trakcie roku szkolnego, jeżeli wynika to z potrzeby organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela (art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela). Jednakże osoba taka, inaczej niż nauczyciele rozpoczynający staż z początkiem roku szkolnego (nie później niż wciągu czternastu dni od dnia rozpoczęcia zajęć), nie może rozpocząć stażu do końca tego roku szkolnego (art. 9d ust. 2 Karty Nauczyciela). Staż trwa dziewięć miesięcy w przypadku ubiegania się o stopień nauczyciela kontraktowego oraz dwa lata i dziewięć miesięcy przy aspirowaniu do stopni nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Okresy przewidziane przez ustawodawcę poprzedzające nadanie stopnia nauczyciela kontraktowego ulegają skróceniu w przypadku nauczycieli akademickich z co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole wyższej

²⁴⁸ Dane uzyskane z materiałów edukacyjnych autorstwa D. Igielskiej i A. Klawenka, opracowanych w MENiS w ramach Ogólnopolskiego Programu Doskonalenia Przewodniczących Komisji Kwalifikacyjnych i Egzaminacyjnych (zob. http://www.mcnis.gov.pl).