Scan170 (2)

170 B.F. Pennington i R.K. Olson

1.    Dysleksja nie jest zaburzeniem związanym z chromosomem X (tzn. odpowiedzialne za nią geny nie znajdują się na chromosomie X). Nie ma wystarczających dowodów na to; że płeć rodziców ma wpływ na przekazywanie dysleksji. Natomiast wyniki badań zgodnie świadczą o tym, że płeć wpływa na penetrację z nieznaczną przewagą mężczyzn (1.5 M: F).

2.    Proste poligeniczne/wieloczynnikowe przekazywanie wydaje się być mniej prawdopodobne, ponieważ w przypadku wielu badanych grup wystąpił efekt major locus.

Praca ta ogranicza jednak w wielu ważnych aspektach hipotezę Hallgrena, opartą na zasadach Mendla o istnieniu pojedynczego dominującego genu autosomalnego oddziaływującego na dysleksję. Po pierwsze, bardzo mało prawdopodobne jest istnienie takiego pojedynczego genu, ponieważ wyniki badań dostarczają dowodów na istnienie wielu miejsc ryzyka (Fisher i DeFries, 2002), Po drugie, gen ten prawdopodobnie nie oddziałuje na dysleksję samą w sobie, ponieważ wyniki badań nad „rodzinnością” odziedziczalności i przekazywaniem umiejętności czytania w normie nie są wyraźnie różne od tych, uzyskanych dla dysleksji (Gilger i wsp., 1994). Wynika z tego, że to samo miejsce (na chromosomie - przyp. red.) może być zaangażowane w przekazywanie zarówno prawidłowego czytania, jak i dysleksji. Jeżeli jest to prawda, oznacza to, że osoby z dysleksją posiadają po prostu więcej niekorzystnych alleli w takich miejscach, lub/i w ich przypadku występuje więcej środowiskowych czynników ryzyka, co sprawia, że ich wyniki w czytaniu plasują się poniżej poziomu oznaczającego już dysleksję. Takie miejsca niekoniecznie są miejscami „choroby”. Lepiej jest je sobie wyobrazić jako miejsca podatności. Miejsca podatności, w odróżnieniu od miejsc choroby, nie są ani konieczne, ani wystarczające do rozwinięcia się danego zaburzenia. Jeżeli miejsce podatności wpływa na cechę o charakterze ciągłym (w odróżnieniu od cech katego-rialnych) nazywane jest wtedy miej scem cechy ilościowej (Quantitative Trait Locus, QTL). QTL oddziaływujące na dysleksję można sobie Wyobrazić jako miejsca genów, które powodują podatność na rozwinięcie się słabych umiejętności czytania, ale tylko w sposób probabilistyczny. Coraz wyraźniej widać, że na złożone cechy zachowania, takie jak dysleksja, raczej ma wpływ wiele QTL niż pojedyncze mendlowskie major locus.

Genetyka dysleksji 1.71

j Z tego wynika, że zamiast klasycznego, autosomalnego dominującego genu „choroby”, który rzadko spotyka się w populacji, a który sam w sobie jest konieczny i wystarczający do powstania zaburzenia dysleksji, najprawdopodobniej mamy do czynienia z kilkoma ilościowymi miejscami cech ilościowych, z których każde może występować stosunkowo często w populacji. Taki układ genów, z których każdy ma najprawdopodobniej znikomy i ledwo uchwytny wpływ na rozwój Siózgu, może być odpowiedzialny za przekazywanie zarówno dysleksji, jak i normalnej zmienności w zakresie umiejętności czytania. Żadne z pojedynczych QTL prawdopodobnie nie jestkonieczne do ujawnienia się dysleksji. Czy którekolwiek z QTL ma wystarczająco duże znaczenie, aby mogło samo spowodować dysleksję, pozostaje pytaniem empirycznym, na które można -znaleźć odpowiedź wykorzystując badania sprzężeń.

Gdzie znajdują się QTL dla dysleksji?

Wybierając pary rodzeństwa, z których przynajmniej jedno osiąga ekstremalne wyniki, można przeprowadzać analizy sprzężeń, w których szuka się miejsc genetycznych mających wpływ na osiąganie wyników ekstremalnych dla danej cechy ilościowej (QTL). Opisana wcześniej metoda z rozszerzeniem DF (Fulker i wsp., 1995) pozwala te miejsca «łaeślić. W tej metodzie, dla pary rodzeństwa porównuje się podobieństwo genotypu markera miejsca z podobieństwem fenotypu (tj. określa się w jakim stopniu fenotyp współbliźniaka wykazuje regresję do średniej wartości dla populacji). Jeżeli marker miejsca znajduję się blisko allelu ryzyka osiągania ekstremalnego wyniku (w tym przypadku przejawiania dysleksji - przyp. red.), wtedy pary bliźniąt, które mają wspólne allele markerów powinny wykazywać niższą regresję niż pary bliźniąt, które nie mają wspólnych alleli markerów, Z drugiej jednak strony,; jeżeli marker miejsca nie znajduje Się blisko allelu ryzyka (nie jest z nim sprzężony), to nie powinno być związku pomiędzy allelami markera miejsca i podobieństwem fenotypu.

p Przy użyciu metody opisanej powyżej, badając dwie niezależne grupy par rodzeństwa i dwa zespoły markerów genetycznych, otrzymaliśmy dowody, że QTL znajduje się na krótkim ramieniu chromosomu 6, .(Cardon i wsp., 1994). Do tej pory trzykrotnie powtórzono ten wynik