Scan172 (2)

172 B.F. Pernimgton i R.K. Olson

(Gayan i wsp., 1999; Grigorenko i wsp., 1997; Fisher i wsp., 1999). Tak więc QTL na chromosomie 6p21.3, mające wpływ na dysleksję, zostało zaobserwowane w pięciu różnych badanych grupach przez trzy niezależne laboratoria. Po powiększeniu badanej grupy, Grigorenko i współpracownicy (2000) nadal obserwowali sprzężenie z tym obszarem. Jednak dwa inne badania nie stwierdziły sprzężeń w tym obszarze. Jedno z nich przeprowadzono w Kanadzie (Field i Kapłan, 1998; Petryshen i wsp., 2000) a drugie w Niemczech (Nothan i wsp., 1999). Przyczyny niezgodności tych wyników nie są jasne.

Podsumowując, sprzężenie pomiędzy dysleksją i obszarem 6p21.3 stanowi jeden z najbardziej powtarzalnych wyników w genetyce złożonych zaburzeń behawioralnych. Jest więc bardzo prawdopodobne, że w tym obszarze znajduje się gen, który oddziałuje na umiejętność czytania. Trwają badania nad identyfikacją tego genu. Do tej pory wykluczono dwa prawdopodobne geny znajdujące się w tym obszarze: gen dla receptora GABA (GABBR1) i gen dla glikoproteiny oligoden-drocytów mielinizujących, z których oba biorą udział w rozwoju mózgu (por. Smith i wsp., 2001 )i Aby dokładniej umiejscowić gen dysleksj i na 6 p21.3, Deffenbacher i współpracownicy (praca złożona do publikacji) badali sprzężenia, a następnie związki dla grupy składającej się z 861 par rodzeństwa (w=1559 osób z 349 tradycyjnych rodzin (rodzice plus dwoje dzieci) badanych poprzez ośrodek CLDRC). Dzięki tym badaniom zawężono listę prawdopodobnych genów do czterech, z których dwa wydają się niezwykle obiecujące. Interesujące jest, że geny te wydają się mieć większe znaczenie w przypadku ekstremalnych zaburzeń czytania, co sugeruje, że geny, które mają wpływ na szeroki rozkład zdolności czytania mogą być różne.

Inne powtarzalne obszary sprzężeń dla dysleksji są następujące: lp36, 2pl2-16, 3p-q, i 15q21 (omówione-przez Fisher i DeFries, 2002). Dodatkowo, przeszukiwania całych genomów w dwóch różnych grupach pozwoliły na zidentyfikowanie nowych QTL, mających wpływ na dysleksję, na chromosomie 18p (Fisher i wsp., 2002). W związku z tym, wydaje się, że istnieje przynajmniej sześć QTL, które mają wpływ na zaburzenia czytania; na chromosomie 1,2,3,6,15 i 18. .

Te inne miejsca ryzyka również bada się za pomocą dokładnego mapowania. Na ich podstawie, na przykład, Francks i współpracownicy (2002) odrzucili dwa prawdopodobne geny, SEMA4F i OTXl, na

Genetyka dysleksji 173

chromosomie 2p w obszarze 12-16. Niedawno zidentyfikowano także gen odpowiedzialny za sprzężenie z dysleksją na chromosomie 15q21 (Taipale i wsp., 2003). Jest to nowy gen, którego ekspresja zachodzi w mózgu. To ważne odkrycie pozwoli śledzić dynamikę rozwojową, prowadzącą od alleli ryzyka nieprawidłowego rozwoju mózgu do zachowań charakteryzujących dysleksję.

'Ł Jeżeli na dysleksję wpływa wiele QTL, powstaje pytanie, czy różne miejsca oddziałują na różne komponenty poznawcze dysleksji (Penning-ton, 1997). Wcześniejsze badania (Grigorenko i wsp., 1997) wykazały, że odrębne komponenty poznawcze, które da się wyróżnić w procesie czytania są sprzężone z różnymi genami, i że odpowiedniość pomiędzy genami a poszczególnymi aspektami poznawczymi może być rzeczywiście ścisła. Jednakże dwa badania dotyczące chromosomu 6 (Fisher i wsp.; 1999; Gayan i wsp., 1999) oraz przeszukiwanie genomu (Fisher i wsp., 2002) nie potwierdziły tej hipotezy. W tych badaniach, deficyty w kodowaniu zarówno fonologicznym, jak i ortograficznym, były sprzężone z markerami w tym samym obszarze chromosomu 6 i w nowym miejscu na chromosomie 18p. Obecnie przeprowadzane są badania ^możliwości zróżnicowanych efektów dla wszystkich prawdopodobnych QTL i wszystkich zasadniczych komponentów poznawczych dysleksji. Odkrycia genetyki behawioralnej, świadczące o częściowo niezależnych oddziaływaniach genetycznych na elementy, takie jak kodowanie ortograficzne i szybkie, automatyczne nazywanie, sugerują możliwość istnienia różnych QTL dających zróżnicowane efekty. Takie podejście może pomóc wyjaśnić, jakie procesy poznawcze są bezpośrednio Zaangażowane w naukę czytania. Ma ono również znaczenie dla przeprowadzenia genetycznej analizy innych, złożonych fenotypów behawioralnych.

Te ekscytujące odkrycia molekularne dotyczące dysleksji mogą w przyszłości pomóc zbadać wpływ miejsc genetycznych na wariancję w pomiarach czytania, a także, być może, odpowiedzą na pytanie, jak często rodzeństwo nie dotknięte zaburzeniem, posiada w tych miejscach niektóre z niekorzystnych alleli. Może to doprowadzić do zidentyfikowania czynników zapobiegawczych, łącznie z czynnikami środowiskowymi, które chronią dziecko przed rozwinięciem się dysleksji. Jeżeli podobne badania sprzężeń dla par rodzeństwa zostałoby przeprowadzone z udziałem osób wybranych ze względu na ekstremalnie wysokie wyniki