s 2

skarbcu, a także kilka witraży z tego czasu. Najcenniejsze obrazy sztalugowe to skrzydła tryptyków Św. Trójcy i Matki Boskiej Bolesnej, malowane części srebrnego ołtarza w kaplicy Zygmuntowskiej pędzla Georga Pencza, kilka dzieł Tadeusza Konicza, wreszcie Ukrzyżowanie wybitnego malarza włoskiego XVII wieku Guercina, sprowadzone przez Potockich do ich kaplicy rodowej. Biblioteka Kapitulna posiada niezwykle cenny zbiór iluminowanych rękopisów z okresu od VIII do XVI wieku.

Wśród dzieł rzemiosła artystycznego jest szczególnie wiele importów. W pierwszej połowie XIV wieku wyroby złotnicze i odlewnicze, jak na przykład wyposażenie kaplicy Zygmuntowskiej, najczęściej zamawiano u rzemieślników norymberskich. W wieku XVII miejsce Norymbergi zajął Gdańsk, skąd pochodzi m.in. srebrna trumna św. Stanisława, roboty Petera von der Rennen (plakiety ze scenami z życia świętego są dziełem augsburskim), oraz znaczna część wspaniale zdobionych trumien w grobach królewskich. Katedra ma również cenną kolekcję gobelinów z XVII wieku, z których część zawieszona jest na stałe w prezbiterium.

Z historycznego i patriotycznego punktu widzenia do najważniejszych części katedry należą groby królewskie w jej podziemiach. W średniowieczu władców grzebano w tumbach nagrobków lub pod posadzką kościoła. Dopiero od czasu powstania kaplicy Zygmuntowskiej ustalił się zwyczaj ustawiania sarkofagów w kryptach. Obecnie groby królewskie stanowią skomplikowany system pomieszczeń połączonych w jeden ciąg umożliwiający zwiedzanie, dostępny z wnętrza katedry przez kaplicę Czartoryskich. Wąskie schody prowadzą do monumentalnej krypty Św. Leonarda, pozostałości romańskiej katedry z przełomu XI i XII wieku. Zachowała ona w niemal nie naruszonym stanie pierwotną architekturę, na którą składają się kolumny o prostych kostkowych kapitelach, dźwigające sklepienie krzyżowe. Tu właśnie znajduje się główny punkt panteonu narodowego. Pod ścianami ustawione są sarkofagi króla Jana Ili, Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego, trójcy bohaterów symbolizujących niezłomny patriotyzm i chwałę wojenną Polaków. W dalszych częściach labiryntu spoczywają trumny członków dynastii Jagiellonów, Wazów i Wettinów, będące często prawdziwymi dziełami sztuki, wykonanymi przeważnie przez złotników i odlewników z miast pomorskich. Od pozo-

192