ScannedImage 14

POSŁANIE MAHOMETA

Mahomet troszczył się o sieroty od pierwszych lat organizowania wspólnoty medyneńskiej. Należy widzieć w tym nie tyle wspomnienie osobistych przeżyć, co konieczność zastąpienia poległych w bitwach ojców rodzin. Trzeba było sierotom dać opiekuna, który by uczciwie zarządzał ich majątkiem. „Dawajcie sierotom ich mienie, i nie zamieniajcie tego, co dobre, na to, co złe; i nie zjadajcie ich majątku, dołączając do waszego majątku!” [IV, 2] „I nie dawajcie nierozumnym waszych dóbr..., lecz dajcie im zaopatrzenie z niego, i ubierajcie ich... Doświadczajcie sieroty, aż osiągną wiek do małżeństwa. A jeśli zauważycie w nich dojrzałość sądu, oddajcie im ich dobra! Ten, kto jest biedny, niech zjada w sposób odpowiedni. A kiedy oddajecie im ich dobra, to wezwijcie świadków”. [IV, 5-6] „Ci, którzy zjadają dobra sierot, popełniają niesprawiedliwość, zjadają to, co w ich trzewiach będzie ogniem; i oni będą wystawieni na ogień płonący”. [IV, 10] Przykłady ilustrują te nakazy: Nie należy do stada sieroty wprowadzać owcy chudej zamiast tłustej, do szkatułki kłaść złych dirhamów zamiast dobrych.

Koran jednakże zaleca nie pozwalać nieudolnym na korzystanie z ich majątku: „...dajcie im zaopatrzenie z niego, i ubierajcie ich, i przemawiajcie do nich życzliwie”. [IV, 5] To samo się odnosi do nieudolnego starca. Koran zaleca opiekunom, aby byli dobrzy dla swoich podopiecznych.

Mocna solidarność rodziny muzułmańskiej zwolniła Koran od troski o dobór opiekuna; to doktryna zalecała powierzać małe dzieci ich matce lub innej kobiecie z rodziny.

Niewolnictwo

W dawnej Arabii niewolnikami byli ludzie zagarnięci podczas wypraw łupieżczych lub kupieni na targach. Kobiety i dzieci pojmane w czasie tych wypraw również stawały się niewolnikami zwycięzców. Mężczyzn wziętych w niewolę trzymano w pętach, ale dobrze traktowano w nadziei dobrego okupu. Koran potwierdza ów tryb postępowania w stosunku do jeńców wojny świętej: „Kiedy więc spotkacie tych, którzy nie wierzą - to uderzcie ich mieczem po szyi, a kiedy ich całkiem rozbijecie, to mocno zaciśnijcie na nich pęta. A potem albo ich ułaskawicie, albo żądajcie okupu”. [XLVII, 4]

Poszczególne przypadki stanowią potwierdzenie i rozwinięcie tej ogólnej wskazówki. Tradycja opowiada o jeńcach spod Badru. Po bitwie Prorok każe zgładzić dwóch Kurajszytów, specjalnie wrogich Bogu, można by sądzić, że to akt zemsty. Potem następuje debata nad losem pojmanych. Abu Bakr zaleca łagodność i wyraża nadzieję, że się nawrócą; Umar żąda dla nich śmierci; Abd Ałlah Ibn

Rawaha proponuje umieścić ich w wyschniętych krzakach, a potem te krzaki podpalić. Mahomet milczy: objawiony mu jest werset, który pochwala zamordowanie dwóch Kurajszytów, a potępia jego miękkość wobec innych. A komentatorzy podają formułę ostateczną: do Proroka należy wybór, może zabić, zwolnić lub zatrzymać w niewoli oczekując okupu. Po bitwie pod Badrem pewien pojmany Kurajszyta krąży po Mekce z rękami związanymi na karku, inni przywiązani są do słupków namiotów. Zajnab, córka Chadidży, proponuje Mahometowi jako okup za swego męża złoty naszyjnik, który niegdyś otrzymała od matki jako dar ślubny. Prorok wzruszony uwalnia jeńca. Możliwe, że i w czasach muzułmańskich znajdujemy przykłady następującej przedmuzułmańskiej historii: Jeniec zwleka z okupem a członkom plemienia obrzydło już pilnowanie go i żywienie. Obcinają mu włosy, dumę człowieka wolnego, i — ostrzyżonemu — pozwalają iść, gdzie go oczy poniosą.

Prorok uwalnia Sumamę z Banu Hanifa. Zabija mężczyzn z Banu Kurajza, a kobiety i dzieci sprzedaje na targu na niewolników. Rzeczą normalną jest, że niewolnice zostają konkubinami swoich panów. Koran wskazuje na to w wersecie, który sprawia wrażenie bardzo dawnego: „...i tych, którzy zachowują czystość i żyją tylko z żonami i niewolnicami”. [LXX, 29—30] Pan nie może rozłączyć niewolnicy z jej dzieckiem, dopóki nie ma ono lat siedmiu.

Niewolnica-konkubina, która obdarzy swego pana synem, zwana jest „matką syna”, nie można już jej sprzedać i po śmierci pana otrzymuje wolność. Dyskutowano nad przypadkiem niewolnicy nie będącej konkubiną, chociaż hadis podaje ogólną formułę: „Każda niewolnica, która swemu panu urodziła dziecko, wolna jest od chwili śmierci tego pana”. Znany jest ów zwrot tajemniczy: „To jeden ze znaków godziny, kiedy kobieta rodzi dziecko swemu panu”.

Tradycja przytacza historię słynnego poety Antary, syna Murzynki i człowieka wolnego. Walczy on z najwspanialszym męstwem. Kiedy przychodzi do podziału łupu, mówią mu: „Nie masz prawa do części równej naszym, bo jesteś tylko niewolnikiem”. Nieprzyjaciel znów rozpoczyna atak. Antara zostaje na uboczu z założonymi rękami. Ojciec woła do Antary: „Niewolnik to nie ty!” I oto staje się on człowiekiem wolnym.

Od epoki koranicznej i przedkoranicznej prostytucja niewolnic stanowiła kwitnące rzemiosło. „I nie przymuszajcie waszych niewolnic do prostytucji - jeśli one chcą żyć w czystości - w poszukiwaniu przypadkowych korzyści w życiu na tym świecie. A jeśli kto je zmusi... - to przecież Bóg, ze względu na ich zmuszenie, będzie Przebaczający, Litościwy!” [XXIV, 33] Tradycja przedstawia ten werset jako potępienie określonego przypadku Abd Allaha Ibn Ubajja, który osiągnął zysk z prostytucji swoich sześciu, znanych nam z imienia, niewolnic. Pewien komentator dorzuca jednak, że bardzo rzadko niewolnice chcą żyć uczciwie. „Należy wychłostać grzeszną niewolnicę, a przy czwartym wybryku sprzedać ją za byle co”.

Arabowie VII w. mieli jako niewolników płci męskiej chłopców arabskich

455