ScannedImage 48

kajny był także szkolony przez Ibn Surajga ^1M, a po swym drugim mistrzu uzyskał godną zazdrości pozycję jednego z czterech śpiewaków islamu. Pozostali dwaj to IbnMuhriz (zm. około 715), pochodzenia perskiego, popularnie zwany „cymbalistą (sannag) Arabów*' ^{1 2 3}, i Ma'bad (zm. 743), mulat medyneński, ulubieniec na dworze al-Wallda I, Jazida II i al-Walida II⁴. Przed osiedleniem się w stolicy Ma'bad wędrował jako śpiewak po całej Arabii. Wśród śpiewaków (gijan) była Gamlla (zm. około 720), medyneńska wyzwolona niewolnica, królowa artystów pierwszego pokolenia ⁵. Jej rezydencja okazała się ośrodkiem przyciągania czołowych muzyków i śpiewaków z Mekki i Medyny, a wielu z nich było jej uczniami. Zwracającym na siebie uwagę wśród stałych słuchaczy jej koncertów był poeta liryczny, 'Umar ibn abi Babra. Do swych uczennic zaliczała Hababę i Sallamę, ulubienice Jazida II. Wydarzeniem, które ukoronowało malowniczą karierę (Family, była imponująca pielgrzymka do Mekki, na której czele stała Gamila prowadząc barwną procesję śpiewaków i śpiewaczek, poetów i muzyków, wielbicieli i przyjaciół, wszystkich w strojach galowych i na bogato wyekwipowanych wierzchowcach ². Okolicznościowe koncerty i wspaniale muzyczne występy, jakie odbywały się w domach pań z arystokracji, przyciągały tłumy amatorów-Lutnia z drewnianym wybrzuszeniem sprowadzona z Persji przez al-Hirę wyparła już częściowo rodzimą lutnię o wybrzuszeniu obciągniętym skórą. Innym ulubionym instrumentem smyczkowym była mi’ zafa, coś w rodzaju psalterionu. W skład instrumentów dętych wchodził flet (gasaba) i piszczałka trzcinowa (mizm.ar), jak również róg(buq). Instrumenty perkusyjne były reprezentowane przez czworoboczny tamburyn, szczególnie łubiany przez kobiety, bęben ((abi) i cymbały lub kastaniety (sunug). Nuty przekazywano ustnie z jednego pokolenia na drugie i w następstwie tego zaginęły zupełnie. Al-Agani jest przeładowana wierszami przystosowanymi do muzyki (panowanie Omajjadów), jednak do naszych czasów nie przechowała się ani jedna melodia. Z okazji wizyty w al-Higazie chrześcijańskiego śpiewaka Hunajna al-Hlri, seniora irackich śpiewaków, zgromadził się taki tłum w rezydencji Sukajny, aby wysłuchać go, że weranda, na której się zgromadzono, zawaliła się, w wyniku czego wybitny artysta poniósł śmierć ¹⁵°. Święta pielgrzymka, ze wszystkimi znakomitymi osobistościami, które przybyły z różnych części świata muzułmańskiego, nastręczała hidżaskim muzykom i śpiewakom dorocznych okazji do wykazania swych talentów. W czasie specjalnych uroczystości zwyczajem ich było wychodzenie na spotkanie karawany i dawanie występów na drodze. Al-Agani pozostawiło nam opis pewnej uroczystej pielgrzymki, w której brał udział 'Umar ibn abi Babra, przedstawiciel poetycznego ducha tej epoki; przystrojony w swój najpiękniejszy ubiór flirtował z podróżniczkami. W jego towarzystwie był Ibn Surajg, który śpiewał wiersze 'Umara, co rozpraszało uwagę pielgrzymów przeszkadza jąc w przestrzeganiu rytualnych praktyk ¹⁶°.

W ten sposób Mekka, a w jeszcze większym stopniu Medyna stały się za czasów Omajjadów kolebką pieśni i konserwatorium muzyki¹⁶¹. Dostarczały one na dwór w Damaszku coraz więcej talentów. Nadaremnie konserwatyści i ulemowie wysuwali zarzuty, łącząc muzykę i pieśń z pijaństwem i hazardową grą; podkreślali, że to zakazane przyjemności (malahi), i cytowali hadisy Proroka, które zaliczają tego typu rozrywki do najsilniejszych diabelskich pokus. Pali nie można było zatrzymać. Muzy były zbyt popularne wśród publiczności, aby mogły ucierpieć od słownych ataków. Miłośnicy muz mogli równie celnie przytaczać powiedzenia przypisywane Prorokowi¹⁸² i bez trudu udowodnić, że poezja, muzyka i pieśń nie zawsze prowadzą do poniżenia, że wnoszą swój wkład w stosunki towarzyskie i wpływają na sublimację stosunków pomiędzy obu płciami^1W. To drugi oinajjadzki kalif, Jazid I, także kompozytor, był tym, który wprowadził śpiew i instrumenty muzyczne na dwór damasceński¹⁶⁴. Wprowadził także zwyczaj obchodzenia wielkich uroczystości w pałacu, podczas których królowały wino i pieśń, nieodłącznie odtąd związane z królewskimi biesiadami. "Abd al-Malik był patronem Ibn Misgaba ze szkoły hidżaskiej. Jego syn al-Walid, patron sztuk, wezwał Ibn Surajga i Ma'bada do stolicy, gdzie zostali przyjęci z wielkimi honorami. Jazid II, następca surowego i pury-tańskiego 'IJmara, przywrócił oficjalnie poezję i muzykę do łask dzięki Ha-biibie i Sallamie¹⁸⁵. HiSam obdarzył swym patronatem Hunajna z al-Hiry. Nie gardzący przyjemnościami Walid II, który sam był kompozytorem i grał na lutni, witał z radością na swym dworze muzyków i śpiewaków₎ na których czele stał znany Ma'bad¹⁶⁸. Jego panowanie zbiegło się z rozkwitem muzyki w bliźniaczych miastach al-Higazu. Uprawianie sztuki muzycznej za panowania ostatniego z Omajjadów rozpowszechniło się tak szeroko, że dało ich wrogom, frakcji abbasydzkiej, skuteczny argument propagandowy służący podminowywaniu domu ..bezbożnych uzurpatorów¹*.

^M Tamże, t. I, s. 102.

^1,1 'ląd, t. III, s. 237.

¹⁶⁸ AI-Gazzali, Ihyd’ 'TJlum ad-Diu, t. li, Cairo 1334, s. 238 nu. “* 'ląd, t. III, 3. 225-226; an-Nawagi, s. 177-179.

^1,4 Al-Aydni, t. XVI, s. 70; por. al-MasTidi, t. V, s. 156 n.

¹¹⁵ Tamże, t. V, s. 446 nn.

^1,8 Tamże, t. VI, s. 4.

1

^1H Al-Ar/ani, t. I, a. 99 u.

2

Tamże, t. I, s. 151.

3

¹⁵⁸ Tamże, s. 19 nn.

4

Tamże, t. II, s. 127.

5

**’ Tamże, t. VII, a. 124 nn. ^1,8 Tamże, t. VII, s. 135.