ScannedImage 51

odpowiadających tym jego imionom. Jego przymioty (ęifat) miłości są przyćmione przymiotami wyrażającymi jego potęgę i majestat (sura 59,23—24). Islam (sury 5,5; 6,125; 49,14) jest religią „uległości", „poddania się" woli Allacha. Uległość Abrahama i jego syna w najwyższej próbie zamierzonej ofiary ojca, wyrażona w słowie aslama (sura 37,103), stała się oczywiście tym aktem, który dostarczył Mutammadowi nazwy dla nowej wiary¹. W tym bezkompromisowym monoteizmie, z jego prostą i pełną zapału wiarą w najwyższe panowanie transcendentalnej istoty, tkwi główna siła islamu. Jego zwolennicy cieszą się świadomością zadowolenia i rezygnacją, nie znaną wśród wiernych większości wyznań. Samobójstwo jest rzadkie w krajach muzułmańskich.

Drugi dogmat w imanie mówi o Muhammadzie jako posłańcu (rasul) Allacha (sury 7,157; 48,29), Jego proroku (7,156, 158), upominającym (35, 22) swój lud, ostatnim w długim szeregu proroków, którego jest on „pieczęcią" (33, 40) i wśród nich największym. W koranicznym systemie teologii Muhammad jest tylko istotą ludzką, której jedynym cudem (Fgaz) jest Koran⁵, lecz w tradycji, folklorze i wierzeniach ludowych Mulammad jest otoczony nimbem boskości. Jego religia jest wybitnie religią żywą, w której znajduje swoje od bicie praktyczny i sprawny umysł jej twórcy. Kie oferuje ona żadnego nieosiągalnego ideału, zawiera niewiele zawiłości i powikłań teologicznych, nie ma żadnych mistycznych sakramentów i żadnej kapłańskiej hierarchii wymagającej wyświęcania, konsekracji i „apostolskiej sukcesji".

Koran jest słowem (kalam, sury 9,6, 48,15, porównaj 6,114—115) Allacha. Zawiera ostatnie objawienie (sury 17,170—178; 97,1; 44,2; 28,51; 46,11) i jest „niestworzony". Cytat koraniczny zawsze zaczyna się od słów „mówi Allach". W swej fonetycznej i graficznej reprodukcji oraz w swojej językowej formie Koran jest identyczny i współwieczny z niebieskim prawzorem (sura 56,76—79; 85,21—22). Ze wszystkich cudów Koran jest cudem największym. Wszyscy ludzie i dżiny razem współpracując nie mogliby stworzyć czegoś podobnego (sura 17,90).

W swym wykładzie o aniołach na pierwszym miejscu islam stawia Gabriela (Gibril), nosiciela objawień (2,91) ^{1 2}, który jest także „duchem świętości" (16,104; 2,81) i „duchem wiary" (26,193). Jako wysłannik najwyższego Boga odpowiada on Hermesowi greckiej mitologii.

Grzech może być albo natury moralnej, albo obrzędowej. Najcięższym i jedynie nieprzebaczalnym jest §irk, łączenie lub kojarzenie innych bogów z jedynym prawdziwym Bogiem (4,51, 116). Przypisywanie bóstwu mnogości wy dawało się Mułammadowi rzeczą najbardziej odrażającą; dlatego w Burach medyneńskich politeiści są nieustannie straszeni sądem ostatecznym (28,62

i następne, 21,98 i następne). W pojęciu Muhammada „lud księgi", tj. ci, którzy opierają się na Piśmie świętym ⁷ — chrześcijanie i żydzi, nie byli prawdopodobnie zaliczeni do politeistów, chociaż niektórzy komentatorzy (sura 98,5) mieliby na to odmienny pogląd.

Wywierająca największe wrażenie część Koranu zajmuje się eschatologią. Jedna cała sura (75) nosi tytuł Zmartwychwstanie (al-qijama). Kealność przyszłego życia podkreślana jest ustawicznym powoływaniem się na „dzień sądu" (15,35—36; 82,17—18), „dzień zmartwychwstania" (22,5; 30,56), „dzień" (24,24—25; 31,32), „godzinę" (15,85; 18,20) i to, co „nieuniknione" (69,1—2). Życie przyszłe odmalowane w Koranie z jego cielesnymi cierpieniami i fizycznymi rozkoszami zakłada zmartwychwstanie ciała.

PIĘĆ FILARÓW ISLAMU:

1. WYZNANIE WIARY

Obowiązki religijne muzułmanina (’ibadat) opierają się na tak zwanych pięciu filarach (arkan) islamu.

Wyznanie wiary (śahada), pierwszy filar, jest ujęty w Koranie podwójną formułą: la ildha illa-l-Ldh-, Mubammadun rasulu-l-Ldh (Nie ma boga prócz Allacha; Muhammad jest jego prorokiem). Są to pierwsze słowa, które wpadają w ucho nowo narodzonemu niemowlęciu muzułmańskiemu, i ostatnie, które są wymawiane nad grobem. Poza tymi dwoma fragmentami nie ma słów częściej powtarzanych. Używa ich także muezzin przy nawoływaniu do modlitwy, intonując je wiele razy dziennie ze szczytu minaretu. Ogólnie rzecz biorąc, islam zadowala się słownym wyznaniem wiary. Formuła ta przyjęta i wypowiedziana przez kogokolwiek czyni daną osobę nominalnym muzułmaninem.

2. MODLITWA

Pięć razy dziennie⁸ wierny muzułmanin ma zwrócić swą twarz ku Mekce i odmówić przepisową modlitwę. Modlitwa jest drugim filarem wiary. Widok z lotu ptaka na świat muzułmański w godzinie modlitwy (pomijając różnice spowodowane długością i szerokością geograficzną) przedstawiałby widowisko serii koncentrycznych kół czcicieli wychodzących promieniście z Ka'by w Mekce i pokrywających coraz szerszy obszar od Sierra Leone do Kantonu i od Tobolska do Capetown.

Słowo na oznaczenie modlitwy rytualnej, sałat, jest zapożyczone z języka aramejskiego, jak to sugeruje arabska ortografia (z wdw). Jeśli modlitwa istniała ³

113

1

*    C. C. Torrey, The Jewish Foundation of Islam, New York 1933, s. 90, 102 nn.

*    Wytwomośó kompozycji, która stanowi o jego cudownym charakterze. Koran 13, 27-30;

17, 87-96.Patrz Ibn Qazm, al-Fasl fi al-Milal w-al-Ahwd' w-an-Nihal, t. III, Cairo 1347, s. 10-14; as-Sujuti, al-IUjdn fi 'TJlum al-Qvr’dn, t. II, Cairo 1925, 8. 116-125.

2

⁷ H. Lammens, L'Islam: croyanees et ineiitutione, Beirut 1926, 8. 62 wiersz 17 i s. 219 wiersz 7.

3

O świcie, w południe, w środku popołudnia, o zachodzie i gdy noc zapada.

•—Dzieje Arabów