skanowanie0021

¹¹    Zwróci! na to uwagę Jerzy Sosnowski w szkicu: Cierpienie, zdziecinnienie, zbawienie, w: Śmierć czarownicy. Warszawa 1993.

¹²    Niesłusznie zlekceważony przez Romana Zimanda w jego szkicu.

\/¹³ Ze świata płci (Aforyzmy i komentarze). O Nim, „Literatura i Sztuka” dod. do „Ludzkości”, 1907, nr 3; O Niej, tamże nr 5.

¹⁴    Wierchowienski w Biesach (rozdział VIII) używa określenia „niedonoszeni”. Nie jest też wykluczone, że Komornicka znała książkę P. J. Moebiusa: Uber den psychologischen Schwachsinn des Weibes. Książka miała kilka wydań, np. wyd. 5, Halle 1903. Mówi się tam w związku z kobiecą inteligencją o niedorozwoju („Schwachsinn”). Zob. Sigmund Freud, Kultura jako źródło cierpień. Przełożył Jerzy Prokopiuk. Oprać. Robert Reszke, Warszawa 1995, s. 144.

¹⁵    Nasuwa się tu na myśl rysunek Alfreda Kubina pt. Obłęd, na którym jakaś niewyraźna postać wbija choremu gwóźdź w tył głowy. Rysunek ten został umieszczony w książce Antoniego Kępińskiego Schizofrenia, Warszawa 1972, ryc. 15. W zasadzie jednak nie korzysta się w niniejszym tekście z badań psychiatrów dotyczących ekspresji chorych na schizofrenię, uważając je za zbyt ryzykowne. Sam Kępiński pisze przecież, że „nie ma ostrej granicy między pewnymi sektorami psychiki -normalnej” a «schizofrenicznej»” (s. 68).

¹⁶    „Chimera” 1904, t. 7, z. 19, i 1907, t. 10, z. 28/29.

¹⁷    „Przegląd Poznański” 1894, nr 32-42.

¹⁸    O dekadentyzmie kobiecym pisałam szerzej w artykule Młodopolska femina, „Teksty drugie” 1993, nr 4/5/6.

¹⁹    Znowu muszę odesłać zainteresowanego problemem czytelnika do swojego studium, w którym pisałam zarówno o ekspres-jonizmie jak i egzystencjalizmie Komornickiej: Tragiczna wolność, w książce Somnambulicy, dekadenci, herosi, Kraków 1985.

²⁰    Pisze o tym Marian Stała w książce Metafora w liryce Młodej Polski, Warszawa 1988, s. 259 i n.

²¹    Trochę inaczej ujmuje problem erotyki Komornickiej Krystyna Kralkowska-Gątkowska w studium Dziwne miasto Eropolis.

Obrazy i funkcje erotyki w tekstach Marii Komornickiej, w: Eros, psyche, seks. Praca zbiorowa pod red. Romualdy Piętkowej, Katowice 1993. Pragnienia czystości — trafnie zauważonego przez Różewicza — nie wydobył również Wojciech Gutowski w swojej interesującej książce Nagie dusze i maski, Kraków 1992.

²² Na pewne zbieżności z poezją księdza Baki wskazywał Roman Zimand we wzmiankowanej już książce.