skanowanie0027 (13)

raczej prezentację przekonania, że. mężczyzna może i powinien, zwłaszcza gdy jest opanowany ‘ lękiem _v istnienia lub trwogą śmierci, starać się zrozumieć ży-■ aie. „Brzeziną" to ©powieść o tym, jak mężczyzna może zrozumieć sens żyćlaTKóbm^    czynić tego

^|1folzajir''WysiikóWr~--Oiia^ML~pr©s.tu jest. życiem. Ale układ ten nie wyklucza głębokiego w śwej istocie konfliktu.

-^Jak prawdziwy artysta, Staś chciał 'sobie swój finał „skomponować”. A może raczej dokomponować, gdyż skomponowała go właściwie Malwina. W ramach tej kompozycji chciał zmieścić temat miłości jedynej, wyłącznej i wiernej. Tą romantyczna miłość jest ideą, którą chce'narzucić życiu „męski"-'intelektualny pierwiastek. Idea ta popada natychmiast w konflikt z życiem. ■

Malina nie jest niemoralna. Jak sama natura jest' amoralna. Zgodnie z prawem prokreacji, zgodnie ze swą funkcją ukgićielki, obdarza miłością każdego mężczyznę, który do. niej się zbliży. Kocha, więc Stasia, kocha też Strzelca Michała. Kiedy bohema w „Próchnie”- rozmawia o kobiecie, ta właśnie jej cecha wzbu-^: dza. wśród mężczyzn niechęć, sarkazm.,, lęk i zgrozę.

Staś również jest zirytowany.. Jak w poematach roman--''ijyeznych, kobieta w ś Wiecie Iwaszkiewicza może być' bowiem _ niezbędnym impulsem, pozwalającym mężczyźnie przekształcić życie w harmonijną strukturę estetyczną. Ale może też zniszczyć wszelkie męskie idee,' dzieło wybujałego intelektu. Ponieważ sama jest życiem, zniszczy każdy intelektualny zamach na życie. Dlatego Staś nie dozna miłości wiernej, lecz przeżyje . życiowy romans.

Staś nie zdołał zgłębić wszystkich uroków kochania, kiedy zbliżył się ostateczny koniec. Kiedy rozpoczął się czas, w którym człowiek, choćby nie wiem jak

Imrolezny, wyjęty jest już spod władzy Erosa. Kiedy Cierpienie i strach zamieniają go już w ,>zgnębióny Strzęp, niezdatny nawet do śmierci”;¹² Ów okres końcowy wielu pisarzy uważa jeszcze za oznakę życia. Dopóki człowiek cierpi, dopóty'żyję. Takie stanowisko zajął Maurycy Maeterlinek.¹³ Podobnie też sądził radca Behrens z „Czarodziejskiej góry”; który poniekąd urzędowo zmuszony był do udzielania konającym „naukowych” pocieszeń, sprowadzających się w gruncie rzeczy do takich właśnie epikurejskich aforyzmów.¹⁴ W „Brzezinie” czas ten jest ujęty inaczej niż w przeważającej większości utworów modernistycznych. Jest to okres, w którym człowiek jeszcze żyje, chociaż już właściwie umarł. Żyje, ale umarły. Staś stał się więc również upiorem, jak jego brat Bolesław. Tyle tylko, że Bolesław skazany był na życie, ą Staś na śmierć. Dopiero czytając karty poświęcone konaniu Stasia możemy zrozumieć, czym jest w istocie Bolesławowe zarażenie śmiercią.

Prze® unicestwieniem bytu Tanatos spełnia wszakże Jeszcze jeclną funlcTe: niszczy w świadomości konającego cała., wielka orace Erosa. Wszystko; cokolwiek S taś uczyniły w •

,nym hałasem”, który miaTTę jedną dobrą stroni “że zagłuszał cierpienie, pozwalał zapomnieć o strachu Jodnakże w oblicz^ śmierci-i on zaczął tracić sens Rozpadło się ostatecznie wielkie dzieło Erosa — harmonijna wizja świata. „Miłe drobiazgi” bytu przestał} być piękne. Nie słyszał już muzycznego szmeru pło mieni. Zapach kartofli zaczął go mdlić. Rozpadły sic wiązadła życia.

„A teraz to, co go otaczało’, rozsypało się jakoś, nib? paciorki różańca, niby szklane perły, które miała kie dyś na szyi miss Simons. Spostrzegł jeszcze z ran' zielone światło na oknach swego pokoju, ale jedna

m