skanuj0052

bija go tam, gdzie mu się to podoba, a mianowicie tam, gdzie ład f ten określa relację osoby z osobą.

Kierkegaard z największym możliwym naciskiem wskazał na śmiertelną powagę tego stosunku „osoby z osobą”. Jak najwy-    j

raźniej oświadcza on, iż taka próba rozbicia może spotkać tylko    :

tego, kto jest godnym, aby być nazywanym wybrańcem Boga; ] „Kim jednakże” — pyta on — „jest ktoś taki?” Zwłaszcza zaś ] upewnia nas raz po raz, że sam nie posiada tej odwagi wiary, której j trzeba, by rzucić się z ufnością, z zamkniętymi oczami w absurd; \ dokonanie owego paradoksalnego „ruchu wiary”, na który się | zdobył Abraham, jest dlań czymś niemożliwym. Trzeba jednakże \ pomyśleć również o oświadczeniu Kierkegaarda, że walczył o to, j aby stać się w ścisłym tego słowa znaczeniu „jednostką”, ale że mu się to nie powiodło, i że mimo to przyszło mu kiedyś na myśl, aby umieścić na swoim grobie słowa „ta jednostka”. Z wielu oznak    J

wynika także, że gdy opisywał, jak Abraham składał swego syna    -

w ofierze, wierząc równocześnie, iż go nie utraci (tak Kierkegaard    |

pojmuje znaczenie ofiary), miał w pamięci dzień, gdy on sam,    |

mniej niż przed rokiem, rozwiązywał związek z ukochaną    ■

narzeczoną sądząc przecież, że będzie go mógł zachować w jakimś    |

nie dającym się uchwycić wymiarze. Związek ten, jak to raz zaznaczył, „został obłożony boskim protestem”'⁰⁰, co do istnienia którego jednak długo nie był pewien, i to w tak małym stopniu, że był w stanie napisać w roku opublikowania Boja^ni i drżenia    '

następujące zdanie: „Gdybym miał wiarę, pozostałbym przy    ij

niej”. Z sytuacji, w jakiej znaleźli się Abraham i Bóg, który rozbija    ¹

ustanowiony przez siebie ład etyczny, wydarzenie to zostaje    I

przeniesione do sfery, w której traci ono jednoznaczność i widoczną w opowiadaniu biblijnym. „Wszelkiego bliższego objaśnienia, co powinno się rozumieć przez ofiarę Izaaka”

- mówi Kierkegaard — „jednostka może udzielić jedynie sama _s

⁹⁹    S. Kierkegaard, Boja^ń i drżenie, w: tegoż, Bojayń i drżenie. Choroba

na śmierć, z oryginału duńskiego przełożył i wstępem opatrzył Jarosław \ Iwaszkiewicz, PWN, Warszawa 1972, s. 63. [Przyp. wyd. pol.J

¹⁰⁰    Również i ona znacznie później powiedziała, że ofiarował ją

Bogu.    ^j sobie.” Oznacza to jasno i precyzyjnie, że dowiaduje się ona tego od Boga, a w każdym razie nic w sposób nieomylny. Bóg domaga się od niej ofiary; to jednak, jaka to ma być ofiara, najwyraźniej pozostawione jest interpretacji jednostki, którą jednakże określają okoliczności jej życia w tej godzinie. Jakże inaczej przemawia tutaj głos Biblii! „(...) twego syna jedynego, którego miłujesz, Izaaka.”¹⁰¹ Nie ma tu nic do interpretowania, słuchający człowiek dokładnie dowiaduje się, czego się tu odeń wymaga; Bóg, który tu przemawia, nie zadaje żadnych zagadek.

Jeszcze jednak nie zbliżyliśmy się do rozstrzygającej problematyki. Otwiera się ona przed nami dopiero wtedy, gcty Kierkegaard porównuje swego Abrahama z Agamemnonem, który przygotuje się do ofiarowania Ifigenii. Agamemnon jest bohaterem tragicznym, do którego kieruje się żądanie od „ogólności”¹⁰², który staje wobec zamiaru swego ludu, a zatem „pozostaje w sferze etyki”¹⁰³ — w sferze, którą Abraham --- „rycerz wiary” — przekracza. Wszystko zależy od tego, czy przekracza ją wiedziony przez paradoksalne poruszenie wiary; w przeciwnym bowiem razie wszystko byłoby „pokuszeniem”, a gotowość do ofiary okazałaby się gotowością do morderstwa. Wtedy „Abraham jest stracony”¹⁰⁴. Również i to, czy czyn spowodowało poruszenie wiary, rozstrzyga się w „absolutnym odosobnieniu”. „Rycerz wiary” — mówi Kierkegaard — „ma tylko i jedynie siebie samego i to właśnie jest przeraźliwe”.¹⁰⁵ Twierdzenie to jest słuszne w tym sensie, że na ziemi nie ma nikogo, kto pomógłby mu podjąć decyzję. Kierkegaard przyjmuje tu jednak założenie, które nie mogło być przyjęte w świecie Abrahama, nie mówiąc już o naszym. Nie zwraca on uwagi na to, że problematykę decyzji wiary wyprzedza problematyka samego słuchania: Kim jest ten, którego głos się słyszy? Dla

¹⁰¹    Rdz XXII, zb. [Przyp. wyd. pot.]

¹⁰²    Por. Kierkegaard, Boja^ń i drżenie, dz. cyt., s. 62 i s. 86. [Przyp. wyd. poi.]

¹⁰⁵ Por. tamże, s. 61-62. [Przyp. wyd. poi.]

¹⁰⁴    Por. tamże, s. 58 i s. 134. [Przyp. wyd. poi.]

¹⁰⁵    Por. tamże, s. 85. [Przyp. wyd. poi.]