sr3

było bezpieczne: miasto tonęło w ciemnościach, brakło chodników, a środkiem ulic londyńskich biegły kanały odpływowe, wydające wstrętną woń, łatwo więc można było złamać nogę itp.

W noce bezksiężycowe przed kawiarniami zaczęto zapalać latarnie, co wywołało zachwyt lon-dyńczyków. Uważano, że ..odkrycie Archimedesa jest niczym w porównaniu z osiągnięciem człowieka, który przemienia noc w dzień".

Kawa budziła ogólne uznanie, na jej cześć układano wiersze i pieśni.

Wielki kompozytor Jan Sebastian Bach (1685— 1750) napisał „Kantatę kawową".

W ostatnich czasach uprawę kawy przeniesiono z Afryki do Ameryki Południowej; plantacje kawy zajmują w Brazylii połowę gruntów uprawnych i kraj ten, jak już wspomniano, jest największym producentem kawy na rynku światowym.

Aby wstrzymać spadek cen na kawę, niszczyło się dawniej część zbiorów. Obecnie z nasion kawy zaczęto wyrabiać masę plastyczną — kofelit.

Czym możemy zastąpić ten napój?

Kawa należy do rodziny marzanowatych. W warzywnikach naszych i na polach rośnie chwast o łodydze, na której wąskie listeczki ułożone są w gwiaździste okółki, to przytulia — Galium, z greckiego „gala" — mleko. Nazwę tę dano jej z powodu pewnej właściwości — roślina ta ścina mleko. Ale „krewniaczka" kawy nic wspólnego z nią nie ma oprócz budowy kwiatów, drobnych, z czterema płatkami, czterema pręcikami i dwudzielną za-lążnią.

Namiastki kawy nie będziemy szukali w rodzinie marzanowatych, zresztą nie potrzebujemy

nawet szukać — jest wszędzie. To znany wszystkim mniszek (dmuchawiec).

żółta główka mniszka to nie jeden kwiatek, ale cały koszyczek z kwiatkami. Poszczególny kwiatek ma wygląd rurki z pięciu zrośniętymi płatkami i z przyrośniętymi do nich pręcikami. Boczne kwiatki mają płatki w postaci długich języczków.

Kwiatostany-koszyczki zamykają się w drugiej połowie dnia; zamykają się również podczas deszczu, aby uchronić pyłek od zamoczenia. Przy suchej pogodzie koszyczki otwierają się o szóstej rano, a zamykają o trzeciej po południu. Według kwiatostanów mniszka można więc dowiedzieć się, która godzina.

Życie mniszka jest ciekawym przykładem walki o byt. Kwitnie on od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Chociaż zjadają go zwierzęta i wydeptują ludzie, chodaż zagłuszają go inne rośliny, on jednak rośnie i rośnie, rozpościerając na powierzchni ziemi różyczkę liści podłużnych, pierzasto i zębato wcinanych.

Na suchej glebie w słońcu mniszek ma liście nie dłuższe niż 20 cm, ale w rowach, na glebie wilgotnej i w cieniu bywają one trzykrotnie dłuższe. Wyżłobienia na liściach zbierają wilgoć i zlewają strumyczkami w stronę korzenia. Korzenie mniszka są długie. Pocięte na kawałeczki, nawet półcentymetrowe, wypuszczają listki, następnie zaś rozwijają się z nich całe rośliny.

Mniszek ma niezwykłą zdolność rozpowszechniania się. Dojrzałe owocki rozkładają swe białe włoski parasolowato jak spadochron i lecą z wiatrem w różne strony. Jeden koszyczek kwiatków