str 072 073 (3)

48. CYTATY Z RÓŻNYCH PARAFII

Pięć przytoczonych poniżej śpiewek (1—5) pochodzi z różnych regionów Polski, gdzie ludność do dziś zachowała w mowie charakterystyczne cechy gwarowe i gwarowe słownictwo. Proszę wyjaśnić znaczenie wytłuszczonych wyrazów i odgadnąć, gdzie to tak śpiewają? Pięć fragmentów poetyckich (6—10) pokazuje, w jak różnorodny sposób odbiła się kultura ludowa w literaturze pięknej, jak ją oceniano i wykorzystano. Proszę odgadnąć, kto to napisał:

1. Dze je nasz tatk, ach nenk^uo, dze je ta łódka naszó?

Na muorzu wale i w^uoda stęko a bliza ręczy i hukó,

Wiatr ręczy z w^uodu w m^uorzu, kuter p^uo wałach skocze.

A matka z córką żdżą na webrzeżu całe stęsknione i w płaczu.

2.    Oj wy matulu psieczcie wy kołocze niech sia tan łultoj ziancy nie kołace.

A ty łojczulku kup psiwa ankierek kilkanoście przydonk zaproś na wesele.

3.    Dawniyj sie narobiył ciężko, niebezpiecznie,

źlś się wiodło chudziokowi choć se zył stotecznie.

Dziesiej mo maszyny co mu pomogają, co fedrowoł sto dni w jeden dzień wydają.

4.    Woły moje, woły, na cóż wy robziecie.

Na te ziunske siana, co jo w zimę zijecie,

Na te ziunske siana, na ten snopek słomy. Bzieda chłopokoziu, chtórny ni mo żony.

5.    Idą se owiecki

tą stawiańską pcrcią, juhasów nie widać, ino zwonki zbercą.

ó. O wieści gminna! ty arko przymierza Między dawnymi i młodszymi laty:

W tobie lud składa broń swego rycerza, Swych myśli przędzę i swych uczuć kwiaty. Arko! tyś żadnym nie złamana ciosem,

Póki cię własny twój lud nie znieważy;

0    pieśni gminna, ty stoisz na straży Narodowego pamiątek kościoła,

Z archanielskimi skrzydłami i głosem —

Ty czasem dzierżysz i miecz archanioła.

7.    Na dębie Siedzą gołębie,

Na stawku pływają kaczki...

Jeżeliś przyjacielem, to zanieś do praczki Moje spodnie...

8.    Kochany Jerzy mój! Pisę tu stela ten list do tobie, a pisęcy płacę...

Cas się spopielił, jak się wiór spopiela, pa trzem poza się i w smutku się tracę — ni mnie, ni tobie nie było wesela

1    jakomś próznom dał nam Pan Bóg pracę — i dziś, kiedy się za się obejźremy,

poco my żyli ha w: sami nie wiemy.

9.    Często w duszy mi dzwoni pieśń, wyłkana w żałobie,

O tych dwojgu ludzieńkach, co kochali się w sobie.

73