str 140 141 (2)

4.    Boginka — bogunka, dziwożona, wodnica, rusałka.

5.    Przyłożnik — inkubus, zapłotnik, latawiec.

6.    Czarownica — jędza, ciota, wiedźma, jeżibaba.

7.    Topielec — utopiec, toplec, wodnik.

8.    Strzyga — upiór, strzygoń.

9.    Wił — wieszcz, wieszczyca.

10. Dziewica moru — cicha, kania, zaraza.

»A CZYM TRUDNIŁY SIĘ RODZIME

‘li, straszydła?

i. Zmory — przybierają różne postaci, pod którymi duszą ludzi w czasie snu. Czasem znęcają się w nocy nad końmi i bydłem, które potem chudnie i ma zmierzwioną sierść.

2. Strzygi — są to istoty ludzkie, które rodzą się z podwójnymi rzędami zębów. Po śmierci powracają w ludzkiej postaci, by przegryzłszy skórę, pić ludzką a czasem zwierzęcą krew.

3.    Wodnice — jak sama nazwa wskazuje, są to mieszkanki wód zwykle piękne, z długimi włosami i cudownym głosem, którym zwabiają do siebie rybaków i innych młodzieńców, ciągnąc ich w’ głąb fal na zatracenie.

4.    Krasnoludki — są na ogół przyjazne ludziom, pomagają w polnych robotach, zbierają pozostawione kłosy, czyszczą konie w stajniach, a wieczorami dzieciom opowiadają bajki. W chwilach wolnych od tych zajęć trudnią się zapewne syceniem miodów i stąd piosenka o krasnoludkach, co przychodzą z apelem i szepczą: „nie pij wódki, ale za to ciągnij miód, — ciut, ciut!”

5. Dziwożony — mieszkają w pieczarach i osypis-kach skalnych, uganiając się po nich za przystojnymi góralami. Niekiedy spotkać je można, jak piorą w strumykach, posługując się niezwykle długimi piersiami zamiast kijanek.

6.    Południce — bliskie kuzynki zmor, duszą tych, co znurzeni pracą usną w skwarne południe.

7.    Płanetniki — rządzą- chmurami, sprowadzają grady i burze i mogą wyrządzać ludziom dużo szkody. Czasem z deszczem spadają z nieba i jakiś czas mieszkają między ludźmi, a potem unoszą się w chmury. Płanetnikami nazywa także lud osobników, którzy potrafią „burze zamawiać” i odwracać nieszczęście. Specjalista taki żyje do dziś na ziemi sądeckiej. Kto by chciał zobaczyć jego fotografię w trakcie wykonywania zawodu i zapoznać się z jego praktykami, niech zajrzy do tomu studiów folklorystycznych: Między dawnymi a nowymi laty do artykułu A. Kisielewskiej pt. Wojciech Rachwał. Płanetnik z Przysietnicy.

8.    Mamuny — są to niewiasty wysokie, chude, chodzące zwykle w białych płachtach. Zwabiają one kobiety ciężarne, którym po porodzie odbierają dzieci, a sobie każą usługiwać. Jeżeli kobieta taka wróci kiedyś do wsi, jest czarownicą. Mamuny zajmują się także odmienianiem małych dzieci.

9.    Wilkołak — jest to człowiek żyjący, ale „pod przekleństwem”, które każe mu niekiedy przeobrażać się w wilka. Wilk taki odznacza się szczególną siłą i krwiożerczością, z którą rzuca się na ludzi i zwierzęta.

10. Wietrznica — jest to duch, który głównie na Podhalu pojawia się wraz z gwałtownym wichrem, porywa ze sobą różne przedmioty i rzuca je gdzie popadnie. Jeśli zaatakuje człowieka, to mu potrafi mowę odjąć albo okulawić, albo całkiem „połamać” — bronią się niektórzy przed nią, rzucając w wicher poświęconym nożem. Jeśli trafią, nóż opada skrwawiony, a w powietrzu natychmiast zapanowuje spokój. Na Rzeszow-szczyźnie wietrznice zowią latawcami.

141