Struktura klasowo warstwowa

1 ló DANIEL MARKOWSKI

latywnej restrukturalizacji inteligencji, ale na poziomic „specjalistów z wyższym wykształceniem”. Postępująca petryfikacja struktury społecznej powodowała, że do inteligencji napływały w szczególności osoby, których rodzice już do tej warstwy należeli. W. Wiśniewski stwierdził, że aspiracje edukacyjne młodzieży, wywodzącej się z rodzin robotników niewykwalifikowanych, wykwalifikowanych i rolników', kończyły się na ogół na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej¹

Specyficznym członem struktury' klasowo-warstwowej, który' utrzymywał się przez cały okres realnego socjalizmu w Polsce, w przeciwieństwie do innych krajów tzw. wspólnoty socjalistycznej, było drobnomieszczaństwo. Kryteria wyróżnienia klasy wynikają z faktu, że są to piywami właściciele swego miejsca pracy. kontrolujący swój proces pracy, uczestniczący w nim bezpośrednio swoją własną (i rodziny i pracą, zatrudniający też tnie zawsze) ograniczoną (sytuacji ekonomiczną albo unormowaniami prawnymi) liczbę pracowników najemnych.

Drobnomieszczaństwo w Polsce międzywojennej, wediug szacunków J. Żamow-skiego. liczyło około 3 min osób. przy czym poważną większość stanowiła ludność żydowska. Nie odgrywało ono też szczególnej roli polityczne;, ze względu na niskie kwalifikacje, niewielki stan posiadania i specyfikę narodowościową. Okres okupacji i eksterminacyjna polityka Niemców. zwłaszcza wobec ludności żydowskiej, przyczyniły się do tego, że klasa ta wkroczyła w okres powojenny poważnie uszczuplona liczebnie i majątkowo. W jednej z nielicznych książek socjologicznych zajmujących się tą klasą oszacowano, ze w roku 1947 zaledwie 470 tys. osób mogło być zaliczone do typowego drobnomieszczaństwa inictypowe to: spółdzielcy, chałupnicy, ajenci)¹, jego wzrost liczebny albo spadek odbija niemal w sposób kliniczny meandry poiityki władzy komunistycznej wobec tej klasy. W roku 1955 zaledwie 137 tys. osób mogło być do tej klasy zaliczonych, w roku 1974 zaś 311 tys. 2 danych Głównego Urzędu Statystycznego z roku 1985 wynika, że w gospodarce uspołecznionej poza roiniciwem pracowało 563 tys. osób (właściciele, współwłaściciele i pomagający członkowie rodzin). Dane te nic obejmow-ały ajentów (216 tys. osób) i chałupników (160 tys, osób). Drobnomieszczaństwo uznawane było z jednej strony za kiasę przeżytkową (bądź balast) realnego socjalizmu, z drugiej zaś za nośnika bliżej nic sprecyzowanych wartości, które określano jako „drobnomicszczański styl życia”. Pewną próbę jego przybliżenia spotykamy u A. Sicińskicgo, który pisał: „Najbardziej znamienne dla tego stylu było stawianie na naczelnym miejscu w hierarchii wartości akceptowanych i realizowanych dóbr materialnych oraz pieniędzy (zamożności) - przeciwstawianym dobrom estetycznym, ideologicznym itd.. w terminologii zaś innej: preferencja dla „mieć” kosztem „być”¹⁹.

1

W. Wiśniewski: Wykształcenie a przemiany niektórych aspiracji t potrzeb społecznych, „Problemy Markazmu-Leninizmu" 1983. m 3-4.

“Z. Zagórski: Drobnomieszczaństwo dolnośląskie. Studium socjologiczne. Wrocław 1982. s. 26. ^w A. Siciński: Problemy przemian stylu życia u Polsce. (w:j Badania nad wzorami kor, sumpcjilWarszawa 1977. J. S7,czcpański ired.) s.295.