Terapia rodzin Namysłowska84

172 Rozdział 15

Założenia

linearne

Pytania lim

pytania    pytania

dotyczące    ⁰ sP^os°b

Orientacja

Pytania

cyrkularne

Pytania strategiczne

Zmiana

przyczyn    rozwiązywania

problemu    problemu

pytania    pytania

definiujące    konfrontacyjne

problem

pytania    PV^tanla

dotyczące    dotyczące

zachowań    przyszłości

pytania

pytania z perspektywy o różnice obserwatora

Pytania reflektujące

Założenia

cyrkularne

Ryc. 4. Relacje pomiędzy różnymi rodzajami pytań w terapii rodziny (Tomm 1985).

Dotyczą one, zgodnie z założeniami szkoły strategicznej, przede wszystkim tego, jak problem rodzinny jest podtrzymywany przez próby jego rozwiązania. Terapeuta jest w pewnym sensie instruktorem pouczającym, jaka powinna być rodzina i przekazuje jej to nie wprost, ale poprzez pytania.

Pytania cyrkularne są pytaniami wypływającymi wprost z cyrkularnego myślenia o procesach zachodzących w rodzinie. Intencja, która się za nimi kryje, jest intencją przede wszystkim badawczą. Terapeutą kieruje ciekawość, jak łączą się różne wzorce zachowań rodzinnych. Terapeutyczna postawa bliska jest postawie naukowca lub badacza zaciekawionego rodzinną „układanką”.

Pytania refleksyjne opisaliśmy powyżej, wskazując na ich podobieństwa i różnice z pytaniami cyrkularnymi.

Na zakończenie tej części opisu technik terapii chcielibyśmy wspomnieć o tym, co wydaje się nam bardzo ważne, a uprzytomniło nam ten problem stałe szkolenie przez nasz zespół terapeutów rodzinnych. Chcielibyśmy podkreślić szczególnie mocno, że naszym zdaniem

w terapii rodziny jest miejsce na wszystkie wymienione powyżej pytania. Czasami nawet zdarza się, że pytania linearne są bardziej na miejscu niż pytania cyrkularne. Można powiedzieć, że w danej chwili mniej odbiegają od koncepcji świata posiadanej przez rodzinę. Oznacza to oczywiście, że powoli ta koncepcja może być zmieniona poprzez wprowadzenie pytań cyrkularnych. Mamy nadzieję, że to stwierdzenie ochroni młodych terapeutów przed „terrorem” pytań cyrkularnych. Wielokrotnie bowiem obserwowałyśmy zadawanie „jak z listy” całej sekwencji poprawnych teoretycznie pytań cyrkularnych, ale nie mających istotnego związku z rzeczywistością rodzinną. Tak naprawdę wierzymy, że myślenie cyrkularne jest podstawą działalności terapeuty systemowego, pytania zaś są tylko techniką, a terapeuta nie powinien być jej więźniem.

Rytuały rodzinne

Rytuały rodzinne opisaliśmy dostatecznie szeroko w rozdziale poświęconym mediolańskiej szkole terapii rodzin, nie ma więc potrzeby wracać do nich w rozdziale poświęconym technikom terapii.

Praca z rodziną przy użyciu genogramu

Ustęp ten skrócimy do podstawowych wiadomości, ponieważ w polskiej literaturze psychiatrycznej pojawiło się kilka bardzo dobrych prac, do których możemy spokojnie odesłać czytelników. Szczególnie polecamy pracę Józefik i Pietruszewskiego (1988) oraz pracę Józefik i Pileckiego (1995) oraz Kołbik (1994).

Genogram jest sposobem rysowania drzewa rodzinnego, pozwalającym nanieść informacje o członkach rodziny i ich relacjach przynajmniej w zakresie trzech pokoleń. Genogram w przeważającym stopniu wywodzi się z teorii systemów rodzinnych Bowena (1966, 1975, 1976) choć później uległ wielu modyfikacjom. Nie jest on skalą lub testem pozwalającym na ocenę rodziny, jest natomiast narzędziem umożliwiającym głębsze zrozumienie rodziny i wielogeneracyjnych uwarunkowań tego, co dzieje się w niej aktualnie. Według Bowena jest to wielogeneracyjny przekaz wzorców rodzinnych. Tak więc analiza wzorców relacji, mitów rodzinnych, sekretów przekazywanych z pokolenia na pokolenie pozwala przewidzieć wystąpienie pewnych problemów w analizowanym sytemie rodzinnym.

I